Współczesne zainteresowanie jeżówką purpurową (Echinacea purpurea) wynika z poznania niepożądanych działań ubocznych stosowania antybiotyków i próby zastąpienia ich naturalnymi sposobami podnoszenia odporności organizmu, dzięki zastosowaniu środków immunostymulujących. Wśród tych środków ważną rolę odgrywają surowce roślinne, a jedną z najcenniejszych jest właśnie Echinacea.
Jeżówka występuje, w stanie naturalnym, w Ameryce Północnej. Indianie znali i stosowali ją w leczeniu trudno gojących się ran, oparzeniach, przy różnego rodzaju bólach, a nawet jako antidotum na ukąszenia węża. Wiedzę o leczniczych właściwościach jeżówki od Indian przejęli europejscy osadnicy, którzy ją następnie przywieźli na początku XX wieku do Europy. Dzisiaj w Polsce jeżówkę można często spotkać w ogrodach i na rabatach, jako roślinę ozdobną.
Wykorzystywanym surowcem zielarskim są całe rośliny (kwiatostany, liście, łodygi oraz korzenie). Nadziemną część rośliny należy zbierać w okresie ich kwitnienia (VII-VIII m-c) w drugim roku ich uprawy, ale korzenie nadają się do zbioru dopiero po 3-4 latach uprawy. W warunkach domowych można suszyć ją w suchym i przewiewnym pomieszczeniu. Korzenie po zbiorze należy przepłukać w wodzie, podsuszyć, następnie rozdrobnić na mniejsze kawałki i wysuszyć w temperaturze do 50o C.
Ziele jeżówki zawiera m.in. polisacharydy, flawonoidy, olejki eteryczne itp. W korzeniach zawarta jest inulina, sacharoza, flawonoidy oraz kwasy tłuszczowe i jeszcze wiele innych. Wszystkie związki łącznie mają dobroczynne działanie na układ odpornościowy człowieka poprzez zwiększenie ilości białych krwinek i pobudzenie całego systemu obronnego organizmu. Potwierdzono jej wpływ na przyśpieszenie procesów przemiany materii, działanie przeciwbólowe i rozkurczające, jak również pobudzające wydzielanie soków trawiennych. Jeżówka wskazana jest przy początkach przeziębienia oraz profilaktycznie w okresach grypowych. Stosowana zewnętrznie wspomaga gojenie się ran. Dzięki swoim właściwościom antyseptycznym działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczno. Zmniejsza obrzęki i swędzenie po ukąszeniu owadów. Wskazana jest do przemywania zmian skórnych oraz płukania dziąseł przy ich stanach zapalnych.
Należy pamiętać, że jeżówki nie należy stosować wewnętrznie dłużej niż przez 3-4 tygodnie, bowiem traci efektywność działania składników aktywnych. Warto zrobić przerwę na ok. 14 dni. Przy stosowaniu zewnętrznym nie ma ograniczeń czasowych.
Z jeżówki sporządza się nalewki, soki oraz herbatki. W warunkach laboratoryjnych powstają z niej również tabletki oraz kapsułki. Duża gama różnych preparatów na bazie jeżówki jest dostępna w aptekach oraz sklepach kosmetycznych. Lecz warto posadzić sadzonki tej pięknej rośliny wieloletniej w naszym ogrodzie, aby później mieć pod ręką tak dobroczynny specyfik.
W warunkach domowych można sporządzić rozgrzewającą herbatkę z jeżówki. Jedną łyżeczkę suszonej jeżówki zalewamy gorącą wodą i parzymy ok. 15 min. Czystą herbatkę z jeżówki można stosować zewnętrznie do przemywania trudno gojących się ran i różnych zmian skórnych.
Nalewka z jeżówki purpurowej pomocna jest przy przeziębieniu, grypie i ogólnym osłabieniu. Do jej sporządzenia potrzebujemy ok. 100 g rozdrobnionego ziela lub korzenia jeżówki, ok. 0,5 l wódki. Do szklanego słoja wsypujemy zioła, zalewamy alkoholem, szczelnie zamykamy i odstawiamy na 2 tygodnie w ciepłe i ciemne miejsce, co jakiś czas wstrząsając. Po wskazanym czasie zlewamy nalewkę, a pozostały osad przecedzamy przez płótno i filtrujemy przez bibułkę filtracyjna. Aby nalewka była klarowna, można ją ponownie przefiltrować.
Syrop z jeżówki i perzu przydatny na okresy jesienno-zimowe. Do jego sporządzenia potrzebujemy 50 g ziela lub kłączy jeżówki, 50 g kłączy perzu, miód najlepiej lipowy lub akacjowy. Do garnka wlewamy 5 szklanek wody, dodajemy zioła i gotujemy na małym ogniu ok. 20 min. Później zestawiamy z ognia i przecedzamy. Do jeszcze ciepłego roztworu dodajemy miód w stosunki 1:1. Mieszamy i jeszcze na gotujemy na małym ogniu, nie doprowadzając do wrzenia. Jeszcze ciepły syrop przelewamy do butelek. W razie potrzeby dodawać po łyżce do ciepłej herbaty lub wody, stosować 3 razy dziennie.
Tekst: Barbara Górska
Fot. Autorka