Polesie to klasyczny teren Polski wschodniej: duże, nieprzebyte i zwarte kompleksy leśne, niedostępne moczary i bagna, malownicze jeziora i oczywiście życzliwi i gościnni ludzie. Dodatkowo tak bardzo poszukiwany dziś spokój i możliwość kontaktu z wyjątkową przyrodą.
Idea powołania parku narodowego na terenie Polesia sięga lat trzydziestych ub. wieku. Wtedy to prof. Władysław Szafer wystąpił z pomysłem utworzenia parku narodowego na Polesiu, natomiast koncepcja utworzenia parku narodowego tam, gdzie znajduje się on obecnie (ale pod nazwą Wytycki Parki Narodowy) została zaproponowana przez prof. Dominika Fijałkowskiego. Krokami na drodze utworzenia parku były tworzone na tym terenie kolejne rezerwaty przyrody. Były to chronologicznie: w 1966 r. Rezerwat Durne Bagno, w 1974 r. Rezerwat Jezioro Moszne, w 1978 r. Rezerwat Jezioro Długie i w 1982 r. Rezerwat Torfowisko Orłowskie.
Finalnie park narodowy rzeczywiście powstaje, jednak dopiero po ok. 60 latach starań. Poleski Park Narodowy, jako pierwszy w Polsce park narodowy położony na obszarach wodno-błotnych, utworzony zostaje w dniu 1 maja 1990 roku (równocześnie z Drawieńskim Parkiem Narodowym. Wkrótce potem stał się elementem światowej sieci ochrony przyrody: 30 kwietnia 2002 roku Poleski Park Narodowy wchodzi w skład Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie”, który po połączeniu z białoruskim parkiem narodowym Pribużskoje Polesie i ukraińskim Szackim Parkiem Narodowym od 2012 roku stał się rezerwatem transgranicznym. Rezerwaty Biosfery, których w Polsce znajduje się jedynie 10, są częścią stworzonego przez UNESCO Międzynarodowego Programu „Człowiek i Biosfera” (Man and Biosphere – MAB), którego celem jest budowanie zrównoważonych relacji między ludźmi i biosferą. Na całym świecie, w ponad 100 krajach, obiektów MAB jest już około 600. Symbolem Poleskiego Parku Narodowego jest żuraw.
Poleski Park Narodowy obejmuje jedynie wybrane fragmenty pozostałości dawnych obszarów wodno-błotnych Polesia. Pierwotnie silnie zabagniony obszar Polesia przez wiele lat poddawany był melioracjom, osuszaniu i zamianie terenów bagiennych w użytki zielone (oczywiście ze szkodą dla przyrody). Wskutek tego teren ten stracił bardzo wiele z swojego naturalnego wodno-błotno-moczarowego charakteru. Nieodwracalne zmiany dotknęły także np. wyjątkowe cenne obszary „Krowiego Bagna”.
Teren Parku cechuje występowanie wielu rzadkich bądź chronionych roślin. Występuje tu np. aż 13 gatunków storczyków a jedną z wielu botanicznych ciekawostek jest brzoza niska. Jest to objęty ochroną gatunkową niewielki krzew będący tzw. reliktem polodowcowym (pozostałością po roślinności porastającej Polskę w czasie ostatniego zlodowacenia). Jego naturalną ojczyzną są obszary syberyjskiej tundry.
Poleski Park Narodowy jest jednym z najrzadziej odwiedzanych parków narodowych w Polsce. Skala penetracji parkowych szlaków przez turystów jest wyjątkowo mała. Czasami przez kilka godzin wędrówki uda się nie spotkać absolutnie nikogo. To po prostu raj dla ludzi poszukujących samotności i wyciszenia.
Dla przyrodników szczególne warte polecenia są ścieżki przyrodnicze. „Perehod”, „Dąb Dominik” czy „Spławy” (oraz inne) przebiegają przez najbardziej cenne przyrodniczo obszary. Z uwagi na bagienny charakter terenu, często wędrować będziemy po specjalnie przygotowanych drewnianych kładkach biegnących w terenie naturalnie dla ludzi niedostępnych. To jedna z wyjątkowych atrakcji i możliwości w skali całej Polski.
Tereny Polesia to typowe pozbawione wzniesień równiny. Rozlokowane na terenie Parku wieże widokowe (np. na Durnym Bagnem, ścieżkach przyrodniczych „Perehod” oraz „Mietiułka”) stanowią nieocenioną pomoc w docenieniu walorów widokowych Polesia. Podglądaniu przyrody służą także platformy i pomosty widokowe (np. na ścieżkach przyrodniczych „Dąb Dominik”, czy „Spławy”).
Z uwagi na rozwój roślinności dobrym terminem na przyjazd do Poleskiego Parku Narodowego jest końcówka wiosny/początek lata. Roślinność bagienna jest w pełni sezonu wegetacyjnego, zwłaszcza kwitnące wtedy i silnie pachnące bagno zwyczajne (Ledum palustre) silnie pachnie.
Wędrówkę po szlakach Poleskiego Parku Narodowego można odbywać pieszo lub rowerem. Szlaki piesze są jednocześnie szlakami rowerowymi. Rower wypożyczyć można np. w Ośrodku Dydaktyczno-Administracyjny Parku w Urszulinie. Do Urszulina dojechać można komunikacją PKS z niedalekiego Lublina.
Tekst: Robert Kimbar
Marek Szymańska – pracownik WODR w Poznaniu
Fot. Robert Kimbar