Roztocze to kraina geograficzna w formie wyraźnie wypiętrzonego wału wzniesień, o szerokości 12-32 km i długości około 180 km, przebiegająca z północnego zachodu, od Kraśnika, na południowy wschód do Lwowa. Łączy ona Wyżynę Lubelską z Podolem.

Najwyższymi wzniesieniami Roztocza w Polsce są Długi Goraj (391,5 m n.p.m.) oraz Wielki Dział (390,4 m n.p.m.). Najbardziej znanym natomiast jest Bukowa Góra (310 m n.p.m.) znajdująca się na tzw. Roztoczu Środkowym.

Najcenniejszym i chronionym przyrodniczo fragmentem Roztocza jest Roztoczański Park Narodowy, utworzony został w 1974 roku. Powierzchnia parku wynosi 8,5 tys. ha, jego siedzibą jest Zwierzyniec (dyrekcja parku znajduje się w zabytkowej, wybudowanej na styl szwajcarski „Willi Plenipotenta”), a symbolem parku jest konik polski.

Historia

Zalążków przyszłego Parku Narodowego należy upatrywać już w XVI wieku i łączyć z postacią Jana Zamoyskiego, hetmana i kanclerza wielkiego koronnego. On to na ziemiach roztoczańskich utworzył ogrodzony 30 km płotem „zwierzyniec”, w którym na terenie lasów Bukowej Góry oraz obecnego obwodu ochronnego Florianka przebywały dzikie leśne zwierzęta, takie jak: żubry, jelenie, daniele, dziki, zające, kuny, borsuki, wydry, łosie i tarpany, a nawet drapieżniki w postaci wilków, żbików i rysi.

Zwierzyńcem nazwano także ulokowaną tu osadę (termin po raz pierwszy użyty został przez Jana Zamojskiego w liście do Krzysztofa Radziwiłła, datowanym na 28 października 1597 r.).

Pierwsze rezerwaty przyrody powołano tu natomiast w pierwszej połowie XX w., a koniecznym do zaznaczenia jest objęty już w 1934 roku ochroną rezerwatową obszar Bukowej Góry.

Konik polski

Specjalną ochroną objęty jest w Roztoczańskim Parku Narodowym – konik polski. To rasa niedużego konia długowiecznego, późno dojrzewającego, wyjątkowo odpornego na trudne warunki i choroby. Konik polski powstał z krzyżówek dzikiego konia żyjącego na wolności, tarpana oraz konia domowego. Na terenie parku można spotkać go – po pierwsze w formie stada żyjącego na wolności (czasem pasą się nad stawami „Echo”), a po drugie w postaci hodowli zagrodowej (ta prowadzona jest w parkowej leśnej osadzie „Florianka”).

Na parkowych szlakach…

Obowiązkowym elementem wizyty na Roztoczu jest wspinaczka stromym szlakiem ze Zwierzyńca na Bukową Górę. Znajdziemy się w rezerwacie przyrody objętym tzw. ochroną bierną, co oznacza absolutny brak ingerencji człowieka w zachodzące tu procesy przyrodnicze. Cześć wierzchowinowa porośnięta jest wiekowym bukowym starodrzewiem, który kończąc się odsłania widok na bestialsko spacyfikowaną przez Niemców w czasie II wojny światowej wieś Sochy oraz barwną mozaikę pól. Schodząc ze szczytu mijamy także botaniczną osobliwość. To bylina – bez Hebt – gatunek bardzo blisko spokrewniony z bzem czarnym, o podobnych do niego owocach, lecz o wysokości zaledwie kilkudziesięciu centymetrów.

Ze szlaku na Bukową Górę odchodzi też szlak na inne wzniesienie – Piaseczną Górę. Widać z niej panoramę Zwierzyńca.

Kolejnym wartym odwiedzin miejscem są stawy „Echo”. To w drodze do nich oraz z platformy widokowej nad stawami najłatwiej spotkać koniki polskie. Ze Zwierzyńca można tam dotrzeć asfaltową drogą, ale zdecydowanie lepiej wybrać się tam znakowanym parkowym szlakiem biegnącym sosnowym borem (z jednej strony), a doliną potoku o wdzięcznej nazwie „Świerszcz”, nota bene słynny Szczebrzeszyn sąsiaduje ze Zwierzyńcem (z drugiej strony). Stawy „Echo” szczególnie atrakcyjne są latem. Znajduje się tam bardzo szeroka piaszczysta plaża, a także drewniane: platforma oraz wieża widokowa.

Dla osób zainteresowanych poznaniem historii i skarbów przyrody Roztocza warto polecić zwiedzenie parkowego muzeum. Nieopodal, którego znajduje się zabytkowa, wybudowana na styl szwajcarski „Willa Plenipotenta”, obecnie siedziba Roztoczańskiego Parku Narodowego.

Ciekawostki:

1. Roztoczański Park Narodowy powstał jako 13 tego typu obiekt w Polsce.
2. Siedziba parku – Zwierzyniec do tej pory kojarzona jest przez smakoszy piwa z miejscowym browarem o ponad dwustuletniej tradycji (początkowo browar był tak mały, że pracowały w nim jedynie 3 osoby!). Od kilku lat browar przechodzi liczne perturbacje.
3. Zwierzyniec to także miejsce wyjątkowe dla wielu zakochanych. Tu właśnie ówczesny chorąży Jan Sobieski wysłał wiele listów do La Grange d’Arquien, czyli przyszły król Jan III Sobieski do przyszłej królowej Marysieńki.