Historia obecnego miasta Zwierzyniec sięga roku 1593, kiedy to hetman i kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski zakupił od braci Czarnkowskich włość szczebrzeską wraz z rozległymi lasami, po czym przyłączył je do Ordynacji Zamojskich. Wchodzący obecnie w skład parku narodowego teren m.in. Bukowej Góry (310 m n.p.m.) otoczono płotem długości 30 km, zamykając w nim leśne zwierzęta (w tym tarpany), tworząc tym samym drugi w Polsce zwierzyniec. Wybudowano także okazały drewniany dwór modrzewiowy otaczając go ogrodem. Od utworzonej ostoi dzikich zwierząt wzięto nazwę miejscowości – Zwierzyniec. Stał on się miejscem odpoczynku i polowań m.in. królów Polski. Bywali tu Jan Kazimierz, Władysław IV, Michał Korybut Wiśniowiecki i oczywiście Jan III Sobieski.
Staw w Zwierzyńcu, na którym obecnie znajduje się kościół zgodnie z przekazami został wykopany siłami rąk jeńców tatarskich i tureckich, z inicjatywy Marii Kazimiery de la Grange, której pierwszym mężem był ordynat Jan „Sobiepan” Zamoyski, a drugim – po śmierci ordynata – Jan III Sobieski. Do historii Maria Kazimiera przeszła jako „Marysieńka” słynna adresatka listów przyszłego króla.
Na stawie znajduje się kilka wysp, a na jednej z nich miał się znajdować „teatr na wodzie” (choć niektóre przekazy mówią jedynie o domku wypoczynkowym i altanie). Występy aktorów miały być obserwowane z gondoli, którymi pływano po stawie.
Kościół na wyspie został zbudowany w latach 1741-1747 środkami ordynata Tomasza Antoniego Zamojskiego i jego żony Teresy Anieli z domu Michowskiej. Obiekt sakralny powstał jako podziękowanie za ozdrowienie ordynata, który w czasie zagranicznych studiów ciężko zachorował. W czasie choroby Tomasz Zamoyski zdrowie swe polecał właśnie św. Janowi Nepomucenowi. Dodatkową intencją dziękczynną było narodzenie długo oczekiwanego syna ordynata – Klemensa.
Św. Jan Nepomucen (ok. 1350-1393) był prezbiterem (obecnie w kościele katolickim jest to stopień hierarchiczny wyższym od diakonatu). Według jednej z wersji, przyczyną śmierci Jana Nepomucena była odmowa ujawnienia królowi czeskiemu Wacławowi tajemnicy spowiedzi królowej Zofii, którą król podejrzewał o zdradę, a której spowiednikiem był właśnie Jan Nepomucen. Wskutek milczenia duchowny został poddany wielorakim ciężkim torturom, a ostatecznie wrzucony do Wełtawy. Zwłoki świętego znajdują się w katedrze na Hradczanach, a zgodnie z przekazywaną tradycją, w 1719 roku, po otwarciu krypty świętego przed jego kanonizacją, miały one nienaruszony język.
Jan Nepomucen został beatyfikowany przez papieża Innocentego XII w roku 1721, a kanonizowany osiem lat później przez papieża Benedykta XIII.
Święty jest patronem jezuitów, szczerej spowiedzi i spowiedników, dobrej sławy i tonących oraz mostów. Jest także patronatem Pragi. Figury św. Jana Nepomucena to tzw. nepomuki.
Budowa kościoła pod wezwaniem Św. Jana Nepomucena w Zwierzyńcu „na wodzie” zgodnie z intencją fundatorów, miała przypominać o rodzaju męczeńskiej śmierci Świętego. Projektantem kościoła był ceniony architekt Jan Andrzej Bem, a prawdopodobnym budowniczym Jan Columbani. Budowa obiektu na wyspie wymagała szeregu prac przygotowawczych. Najpierw w ziemię wyspy wbijano drewniane dębowe pale, na głębokości 2 m wzmacniając kamieniami, w drugim etapie drewniane pale układano poziomo, a dopiero w trzecim położono fundamenty świątyni.
Znajdująca się w kościele polichromia jest autorstwa Łukasza Smuglewicza – nadwornego portrecisty króla Augusta III Sasa. W ołtarzu głównym umieszczony jest wizerunek świętego Jana Nepomucena adorującego Matkę Bożą z Dzieciątkiem.
Kościół szczególnie efektownie prezentuje się po zmierzchu, kiedy to podświetlony jest system reflektorów. Uzupełnieniem świątyni jest stojąca obok drewniana dzwonnica.
Tekst: Robert Kimbar
Fot. Autor