„Producent maszyny lub jego upoważniony przedstawiciel powinien zapewnić przeprowadzenie oceny ryzyka w celu określenia, mających zastosowanie do tej maszyny, zasadniczych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Maszyna powinna być zaprojektowana i wykonana z uwzględnieniem wyników tej oceny” (Dz.U. nr 199, poz.1228). Jest to fragment rozporządzenia Ministra Gospodarki nakładającego na producenta maszyny obowiązek składania deklaracji, że jego wyrób jest zgodny z odpowiednimi normami i przepisami prawnymi. Bierze on tym samym na siebie odpowiedzialność za jakość i bezpieczeństwo użytkowania jego wyrobów.

Jeśli jednak nie jest do końca pewny swoich deklaracji, powinien zlecić odpowiednie badania wiarygodnej wyspecjalizowanej w tym zakresie jednostce badawczej zatwierdzonej do tego typu badań przez Polskie Centrum Akredytacji. W Polsce są obecnie dwie takie jednostki:

Instytut Technologiczno-Przyrodniczy(dawniej IBMER), oraz Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych.

W laboratoriach na specjalnych stanowiskach badaniom poddaje się m.in.

• badanie stateczności maszyn i agregatów o dużych i małych gabarytach – na specjalnych wywrotnicach, w których oblicza się kąt bezpiecznej pracy maszyny. Jest to niezmiernie ważny parametr, ze względu na bezpieczeństwo pracy na pochyłościach.
• badania wytrzymałości konstrukcji i elementów mocujących kabinę do ciągnika, a głównie zwraca się uwagę na nienaruszalność tzw. przestrzeni chronionej, która musi gwarantować bezpieczeństwo traktorzysty.
• badania bezpieczeństwa obsługi technicznej – ocenia się konstrukcje pod względem montażu, wymiany części, możliwości ich uchwytu, regulacji. Np. regulacja mechanizmów nie może być źródłem niebezpieczeństwa dla obsługującego i nie powinna wymagać wysiłku fizycznego ponad dopuszczalne granice. Agregatowania maszyny z ciągnikiem, połączenia wału przegubowo – teleskopowego, złączy hydraulicznych, pneumatycznych itp., musi dokonywać jedna osoba w sposób bezpieczny. Sprawdza się m.in. czy nie występuje kolizja elementów sterowniczych i regulacyjnych maszyny i ciągnika, zarówno w położeniu roboczym jak i transportowym.
• badanie osłon – w maszynach rolniczych występuje wiele elementów lub zespołów ruchomych, ostrych, wirujących lub gorących. Muszą one być właściwie osłonięte – zgodnie z odpowiednimi normami. Należy wspomnieć, że użytkowanie maszyny bez osłon lub z osłonami uszkodzonymi jest przyczyną największej liczby wypadków.
• badanie maszyn w ruchu drogowym – zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, wszystkie pojazdy poruszające się po drogach publicznych muszą być odpowiednio oznakowane i spełniać wymagania kodeksu ruchu drogowego. Podczas badań sprawdza się np. czy elementy oznakowania samych maszyn lub narzędzi doczepionych do ciągnika odpowiadają polskim przepisom i czy są właściwie rozmieszczone, czy są widoczne elementy oznakowania w warunkach drogowych.
• badania siedzisk, drgań podczas pracy (na torze przeszkód, na drodze polnej, asfaltowej). Traktorzysta podczas swej pracy jest narażony na wstrząsy i drgania (z wyjątkiem ciągników o osiach resorowanych). Do pomiarów używa się specjalnych wibrometrów z trójosiowym czujnikiem drgań.
• badanie widoczności – w czasie prac polowych i transportowych zarówno ze względów bezpieczeństwa jak i poprawności wykonywanych czynności ważna jest dobra widoczność drogi i sytuacji wokół ciągnika. Samo badanie widoczności przeprowadza się metodą bezpośredniego pomiaru kątów widzenia oraz szerokości kątowej elementów zasłaniających, jak np. słupków kabiny.
• badanie hałasu – dokonuje się na ciągniku lub maszynie kompletnej, dotartej i eksploatowanej zgodnie z instrukcją producenta.
• badanie grafiki – w trakcie badań sprawdza się czy oznakowanie maszyny symbolami graficznymi jest zgodne z normami, które uświadamiają obsługującemu niebezpieczeństwa jakie mogą mu grozić i ciągle przypominają o konieczności właściwej obsługi.

Te wszystkie badania powinny być wykonywane po to, żeby stworzyć rolnikowi warunki do bezpiecznego ich użytkowania.

Rolnik musi jednak pamiętać o tym, że maszyna spełniająca warunki bezpiecznego użytkowania, nie gwarantuje mu bezwypadkowej pracy. Musi on bowiem posiadać przy tym dużo zdrowego rozsądku i wystarczającą wyobraźnię. One bowiem są podstawą do bezpiecznej obsługi jego maszyny.

Dr. inż Wiesław Golka z Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego