Obszar jeziora Wigry, wraz z otaczającymi go fragmentami Puszczy Augustowskiej 1 stycznia 1989 roku stał się piętnastym z kolei parkiem narodowym w Polsce. To Wigierski Park Narodowy.
Zamysł ochrony Wigier i terenów wokół niego pojawił się już w roku 1921 (rok wcześniej powołano pierwszy na obecnych ziemiach polskich rezerwat przyrody). Trzy lata później opracowano projekt „Rezerwatu Wigry”. Obejmował on jezioro oraz pas lasu wokół niego o szerokości1 km. Rezerwat krajobrazowo-florystyczny „Wigry” utworzono w roku 1931. Kolejny rezerwat „Ostoja Bobrów Stary Folwark” utworzono w roku 1959, trzy lata później dołączył do nich rezerwat „Ostoja Bobrów Zakuty”, a w 1970 rezerwat „Wądołek”.
W 1977 roku utworzono Wigierski Park Krajobrazowy, a równo dziesięć lat później 10 rezerwatów ścisłych. Decyzja o utworzeniu Węgierskiego Parku Narodowego została podjęta przez Radę Ministrów w czerwcu 1988. Pierwotną powierzchnię14840 hazwiększono w roku 1997 do15085 ha, co czyni Wigierski Park Narodowy jednym z największych w Polsce. 18 proc. jego powierzchni stanowią wody, 62 proc. lasy. Łącznie na terenie parku, prócz jeziora Wigry, znajduje się jeszcze aż 41 innych jezior (!), a 8 z nich objęte jest ścisłą ochroną.
Symbolem parku jest bóbr (Wigry odegrały dużą rolę w powrocie bobra na polskie ziemie). Siedziba parku mieści się w miejscowości Krzywe.
Posiadające kształt litery „S” jezioro Wigry jest jednym z największych (10 miejsce) i najgłębszych (5. miejsce) w Polsce. Ma głębokość ok.74 m. Linia brzegowa mierzy60 km. Samo jezioro leży przysłowiowy „rzut beretem” od Suwałk.
Niewątpliwą przyrodniczą ciekawostką Wigierskiego Parku Narodowego są tzw. „suchary”. Są to niewielkie, płytkie i bezodpływowe jeziorka położone wśród iglastych lasów. Powstały one po wytopieniu się ogromnych brył lodu pozostałych po ostatnim zlodowaceniu. Nazwa „suchar” pochodzi od słowa „suchy”, czyli pusty, bezrybny (w części z tych jezior nie występuje żaden gatunek ryb, w innych żyje jeden lub zaledwie dwa; wynika to z bardzo małej ilości substancji pokarmowych w wodach sucharów). Niektóre źródła podają, że słowo „suchar” pochodzi od suchych, obumarłych drzew często występujących na brzegach jeziorek.
Charakterystyczny jest ciemnobrunatny kolor wody tych jezior i silne zakwaszenie wód, pochodzące od tzw. kwasów humusowych powstających w czasie rozkładu ściółki, w tym igieł okolicznych drzew, i spłukiwanych z deszczem do wód sucharów. Jeziorka te, co jest kolejną cechą charakterystyczną, nie mają przybrzeżnych szuwarów. Zamiast tego ich brzegi zajęte są przez kożuch roślin tworzony głównie przez mchy torfowce (występuje tu także owadożerna rosiczka). Roślinność ta sukcesywnie zarasta jeziorka, zmniejszając ich powierzchnie. Finalnie suchary zanikają, zamieniając się w torfowiska.
Cechą sucharów jest także niezwykle wysoka zmienność temperatury wody. Jeziora te, otoczone wysokimi sosnami i świerkami, chronione są przed działaniem wiatru. Ta ochrona powoduje, że temperatura ich wody zmienia się nawet o 5-6 stopnie wraz z każdym metrem głębokości.
Wigierski Park Narodowy oferuje ponad170 kmszlaków pieszych (także udostępnionych do ruchu rowerowego), ponad90 kmszlaków przeznaczonych specjalnie dla rowerzystów oraz ponad60 kmdróg gruntowych udostępnionych do turystyki. Przyrodę podglądać można z kilkunastu wież, platform i pomostów widokowych. Adrenaliny dodaje pokonanie kładek ulokowanych nad niedostępnym, podmokłymi gruntami, na szlakach i ścieżkach edukacyjnych.
Ponadto mamy tu szlaki kajakowe (w tym słynną Czarną Hańczą) a zimą… szlaki narciarskie. Na samym jeziorze spotkać można żaglówki, łódki, a nawet windserferów. Wody Wigier charakteryzuje coś bardzo wyjątkowego: niebywała cisza – ze względu na ochronę przyrody, obowiązuje tu zakaz pływania łodziami wyposażonymi w silniki motorowe.
Atrakcjami tego miejsca są Wigierska Kolejka Wąskotorowa (na szlaku kolejki, prawie przy brzegu jeziora znajdują się przystanki widokowe), rejsy statkiem (z przystani na Półwyspie Klasztornym), czy przejazdy bryczką oraz wiele miejsc do wędkowania. Godnym odwiedzenia jest także „Muzeum Wigier” w Starym Folwarku.
Tekst: Robert Kimbar
Marek Szamański (pracownik WODR w Poznaniu)
Fot. Robert Kimbar