15 kwietnia rząd przyjął projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Został już przesłany do Komisji Europejskiej. W „Gospodarzu” prezentujemy projekt przyjęty przez rząd i jego główne założenia.
Przy sprawnym przebiegu negocjacji KE powinna zatwierdzić nowy PROW w ciągu 6 miesięcy, ale minister rolnictwa i rozwoju wsi Marek Sawicki, uważa, że ten czas można skrócić do 4 miesięcy, tak, aby mógł wejść w życie już jesienią br. Program stanowić będzie podstawę realizacji II filara Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce w latach 2014-2020. Nowy PROW będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020. Są to: 1) ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich (priorytet przekrojowy), 2) poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych, 3) poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie, 4) odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa, 5) wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym, 6) zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.
13,5 mld euro do wykorzystania
Na realizację PROW 2014-2020 przeznaczono kwotę 13,513 mld euro, z czego 8,598 mld to środki unijne, a 4,915 mld to środki krajowe. Nowy PROW będzie kontynuował kierunki wsparcia realizowane w poprzednich latach, ale pojawiają się też zmiany. Nowy PROW ukierunkowany został przede wszystkim na budowę konkurencyjności i wzrostu dochodowości w rolnictwie. Najwięcej środków prorozwojowych przeznaczono na Działanie Inwestycja w Środki Trwałe. Obejmuje ono Poddziałania: Modernizacja Gospodarstw Rolnych (2,816 mld euro), Przetwórstwo i Marketing Produktów Rolnych (693 mln euro), Scalanie Gruntów (139 mln euro). W porównaniu do aktualnego PROW, w tym największe zmiany czekają beneficjentów w związku z naborami na modernizację gospodarstw rolnych. – Do tej pory na gospodarstwo można było uzyskać do 300 tys. zł. Teraz podstawowa płatność będzie dotyczyła tylko 200 tys. zł na gospodarstwo. Kwota jest zmniejszona i o pieniądze będą się mogli ubiegać tylko ci, którzy mają gospodarstwa wielkości od 6 tys. do 250 tys. SO. Ale nie mogą być to większe gospodarstwa niż 300 ha. Więc modernizacja dla gospodarstw nierodzinnych pozostaje zamknięta – wyjaśnia Marek Sawicki. Preferowane będą te gospodarstwa, które będą chciały rozwijać hodowlę (budynki inwentarskie + urządzenia paszowe) wtedy mogą otrzymać do 500 tys. zł, a szczególne wsparcie przewidziano w przypadku hodowli prosiąt, jest to aż 900 tys. zł.
Małe gospodarstwa będą wspierane
Wsparcie dla małych gospodarstw (do 6 tys. SO), w ramach Działania Rozwój Gospodarstw i Działalności Gospodarczej będzie przebiegało dwutorowo. Z jednej strony będzie się wspierało te gospodarstwa, które chcą się rozwinąć, ale także ułatwiało wyjście z rolnictwa. Z poddziałania Restrukturyzacja małych gospodarstw (750 mln euro) rolnik może uzyskać premię w wysokości 60 tys. zł na rozwój. W ciągu 5 lat od uzyskania premii powinien nastąpić wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa do poziomu co najmniej 6 tys. SO, o minimum 20 proc. wartości wyjściowej. Natomiast ci rolnicy, którzy chcą zamknąć gospodarstwa mogą przekazać trwale swoją ziemię innemu rolnikowi. Mogą wtedy liczyć na otrzymanie jednorazowej premii odpowiadającej 120 proc. wysokości rocznej dopłaty, do otrzymania, której beneficjent kwalifikuje się w ramach systemu dla małych gospodarstw. Stawka pomocy przysługuje za rok, w którym beneficjent trwale przekazuje swoje gospodarstwo i lata następne, do roku 2020 włącznie (na ten cel zapisano 130 mln euro). Gospodarstwo przejmujące grunty od beneficjenta musi posiadać lub osiągnąć, wielkość odpowiadającą co najmniej średniej krajowej, a w województwach o średniej niższej niż krajowa – średniej wojewódzkiej. – Ten, który przejmuje ziemię przejmuje ją razem z dopłatami. Dopłaty idą z ziemią, a premia za wyjście [przekazywana osobie oddającej ziemię większemu gospodarstwu – przyp. red.] pochodzi z II filaru – tłumaczy minister rolnictwa. Osoba, która przekazała ziemię i wyszła z rolnictwa może sięgnąć potem po premię w wysokości 100 tys. zł na rozpoczęcie działalności pozarolniczej (na ten cel przewidziano 413 mln euro). – Czy będzie to dobrze przyjęte? Myślę, że czas pokaże – podkreśla minister rolnictwa. Jak zaznacza, w razie potrzeb i zainteresowania będą dokonywane stosowne przesunięcia w budżecie.
Młodzi rolnicy i ekologia
Także w ramach Działania Rozwój Gospodarstw i Działalności Gospodarczej utrzymano dotację dla młodych rolników (Poddziałanie Premie dla Młodych Rolników z budżetem 585 mln euro). Premia w wysokości 100 tys. zł może być wypłacona osobie, która nie ukończyła 40 roku życia, posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe, po raz pierwszy rozpoczyna prowadzenie gospodarstwa rolnego lub prowadzi gospodarstwo rolne nie dłużej niż 12 miesięcy w dniu złożenia wniosku o przyznanie pomocy. Dla osób, które nie posiadają stosownych kwalifikacji zawodowych istnieje możliwość ich uzupełnienia w okresie 3 lat. Wielkość ekonomiczna gospodarstwa, które mogą otrzymać taką premię wynosi od 10 tys. do 100 tys. SO. Powierzchnia gospodarstwa musi być równa co najmniej średniej krajowej, a w województwach o średniej niższej niż krajowa – średniej wojewódzkiej i nie większej jednak niż 300 ha.
Bardzo istotne w PROW są też działania wspierające ekologizację rolnictwa. Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne to ponad miliard euro, Działanie Rolnictwo Ekologiczne to prawie 700 mln euro, Działanie Zalesianie i Tworzenie Terenów Zalesionych to niemal 400 mln euro, a Działanie Płatności dla Obszarów z Ograniczeniami Naturalnymi lub Innymi Szczególnymi Ograniczeniami ma pochłonąć 2,33 mld euro. ONW będzie jednak podlegało pewnym zmianom, poziom wsparcia będzie uzależniony od wielkości, a wykluczone z tego wsparcia zostaną duże gospodarstwa.
W nowym PROW przewidziano też środki na pomoc w odbudowie gospodarstwa w razie zniszczeń spowodowanych wystąpieniem klęsk żywiołowych i katastrof naturalnych (415 mln euro). Będzie też wsparcie dla grup producentów w postaci ryczałtu od wartości przychodów netto do 100 tys. euro w każdym roku pięcioletniego okresu pomocy, w odniesieniu do wielkości produkcji sprzedanej: 10 proc. za 1 rok; 8 proc . za 2 rok; 6 proc. za 3 rok; 5 proc. za 4 rok; 4 proc. za 5 rok. Nie przewiduje się jednak wsparcia na tworzenie grup w przypadku produkcji drobiu (zarówno żywego, jak i mięsa we wszystkich postaciach).
W ramach PROW ostatecznie znalazły się środki na tzw. małą infrastrukturę (w ramach Działania Odnowa Wsi – Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich oraz Programu LEADER). Gros podobnych inwestycji będzie jednak realizowanych z polityki spójności. Są też m.in. środki na finansowanie budowy targowisk (75 mln euro), ale samorządy będą musiały zwrócić uwagą na to, aby były to miejsca rozwoju sprzedaży bezpośredniej, bez pośredników.
Seweryn Pieniążek