Pierwsza długa majówka, zwłaszcza gdy dopisze pogoda to doskonała okazja do relaksu na łonie natury. Niestety na łąkach i w lasach czyhają na nas kleszcze, których ukąszenie może prowadzić do ciężkich chorób. Warto więc dowiedzieć się więcej o samych kleszczach, chorobie przez nie przenoszonej i sposobach zabezpieczenia się przed nią.
Znanych jest około 800 gatunków kleszczy, w Polsce żyje ich ok. 20. Dla człowieka i zwierząt domowych groźne są 2 gatunki – pospolity i łąkowy. Zamieszkują lasy mieszane z bogatym podszyciem oraz otaczające je łąki. Coraz częściej można je spotkać w miastach – w parkach, na skwerach i trawnikach. Aktywność kleszczy zaczyna się na przełomie marca i kwietnia, ale w miastach można je spotkać nawet w… grudniu! I jeszcze jedna uwaga – wbrew obiegowym przekonaniom kleszcze nie żyją na drzewach i nie skaczą na swoje ofiary. Przesiadują na spodniej stronie liści, na ich końcach lub na gałęziach. Atakują znieczulając miejsce wkłucia tak, że w zasadzie nie czuje się jak żerują – czasem nawet przez kilka dni. Jeśli są zakażone to podczas ukłucia i wysysania krwi zakażają swoją ofiarę.
Najgroźniejszą chorobą przenoszoną przez kleszcze jest Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM). To właśnie kleszcze są rezerwuarem wirusa tej choroby w środowisku naturalnym. KZM może mieć różny przebieg w zależności od zjadliwości wirusa i odporności człowieka. W pierwszym okresie choroby pojawiają się objawy podobne do grypy: temperatura powyżej38°C, zmęczenie, bóle głowy, pleców i kończyn, nudności, brak apatytu. Po tym pierwszym okresie rozwoju choroby następuje okres bezobjawowy, w czasie którego u chorego rozwija się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych. Choroby te prowadzą do ciężkich powikłań a nawet śmierci. W Europie śmiertelność u dorosłych wynosi 1 proc., ale wzrasta do 3 proc., gdy zapalenie obejmuje opony mózgowo-rdzeniowe i mózg. Choroba charakteryzuje się zaburzeniami świadomości, niepokojem, hiperkinezą mięśni kończyn i twarzy, drżeniem języka, drgawkami, zawrotami głowy oraz zaburzenia mowy. Leczenie KZM jest bardzo trudne, ponieważ leczenie przyczynowe właściwie nie istnieje – leczy się w zasadzie tylko objawy.
Jak się ustrzec przed KZM? Najlepszym sposobem, zalecanym przez lekarzy i Inspektora Sanitarnego, są szczepienia. Ponadto bardzo ważne jest, aby pamiętać o kilku zasadach postępowania:
- wybierając się na spacer do lasu należy włożyć przewiewne, długie spodnie i bluzkę z długim rękawem, najlepiej jasnego koloru (ułatwia to dostrzeżenie kleszcza), czapkę na głowę i kryte buty;
- po powrocie z każdej wyprawy do lasu czy na łąki należy dokładnie sprawdzić ubranie i całe ciało (szczególnie w miejscach, gdzie skóra jest delikatne i cienka: w pachwinach, w okolicy pępka, za uszami, w zagięciach pod kolanami i łokciami, na głowie);
- warto jest po spacerze wziąć prysznic, by spłukać z ciała niewidoczne gołym okiem larwy kleszczy, których ukąszenia również może spowodować zakażenie KZM;
- przed sezonem warto zaopatrzyć się środki odstraszające kleszcze tzw. repelenty;
- nie zapominajmy o naszych czworonożnych pupilach, trzeba je dokładnie oglądać i usuwać klaszcze, jeśli takie zauważymy;
- kleszczy nie należy wyciągać gołymi palcami, rozgniatać, wyciskać, wykręcać, smarować tłuszczem, benzyną czy środkami dezynfekującymi, przypalać – takie postępowanie prowadzi do „dławienia się” kleszcza i powoduje, że wypluwa on ślinę i treści pokarmowe do rany wraz ze wszystkim drobnoustrojami w niej zawartymi;
- najlepiej usuwać kleszcze pęsetą (można kupić w aptece), zdecydowanym ruchem lekko wykręcając go w lewą stronę; nie należy przy tym zbytnio zaciskać pęsety na ciele pajęczaka; zawsze należy sprawdzić czy usunięty został cały owad; jeśli nie mamy pewności czy uda się nam usunąć kleszcza najlepiej zgłosić się do lekarza;
- jeśli w przeciągu kilku dni po ukąszeniu pojawi się wysypka, wysoka temperatura lub inne niepokojące objawy należy skonsultować się z lekarzem.