Podejmując działania mające na celu zapobieganie powstawaniu szkód materialnych powstałych w wyniku działalności bobrów trzeba brać pod uwagę ich skłonność do wędrowania na duże odległości. Usuwanie bobrów ze stanowiska nie oznacza likwidacji kłopotów, wolne miejsce zostanie szybko skolonizowane przez inne rodziny. Na ogromnej większości stanowisk bardziej rozsądnym będzie więc utrzymanie bobrów i ewentualne ograniczanie szkód.

Ochrona cennych drzew

Szczególnie cenne drzew można chronić przed zgryzaniem owijając je siatką z drutu stalowego o grubości ok.3 mm. Z siatki należy wykonać cylinder o średnicy ok. 10-20 cmwiększej niż średnica pnia drzewa i wysokości ok.1 m. Tam gdzie zimą występują obfite opady śniegu należy stosować wyższe siatki. Cylinder powinien być przymocowany do gruntu np. szpilkami metalowymi, aby nie został przez bobry podniesiony oraz przywiązany do pnia drzewa.

Inny sposób, to malowanie pnia drzewa nietoksyczną farbą lub klejem zmieszanym z drobnym piaskiem (wraz z przyrostem pnia malowanie należy powtarzać).

Cenne upraw leśne, sady i uprawy rolne zlokalizowane w pobliżu cieków można grodzić siatką metalową wykonaną z drutu stalowego o grubości ok.3 mmi o oczkach 10×10 cm.

Ochrona wałów i grobli

Za pomocą grodzenia można także zabezpieczać wały przeciwpowodziowe, odgradzając je od przylegających do nich cieków i starorzeczy. Grodzenie polega na zamontowaniu  siatki stalowej ocynkowanej o średnicy oczek10 cmi wysokości około1,5 m, wykonanej z drutu3 mm, wkopanej na głębokość co najmniej30 cmpod powierzchnię ziemi. Ogrodzenia powinny być montowane u podstawy wału, od strony międzywala, w sposób nie naruszający struktury wału. Nie należy montować ogrodzeń w miejscach regularnie zalewanych lub narażonych na działalność kry.

Wały przeciwpowodziowe i groble stawów rybnych  można chronić przed kopaniem w nich nor przez bobry poprzez okładanie ich siatkami metalowymi (o parametrach jak wyżej). Siatka powinna być przytwierdzona do wcześniej, oczyszczonej z krzewów i wyrównanej powierzchni grobli/wału za pomocą stalowych kotew o długości ok.50 cm, w ilości 1 szt. na 1 mb siatki. Dolna krawędź siatki powinna znajdować się ok.1 mponiżej najczęściej występującego poziomu wody w stawie lub zbiorniku, górna powinna być wkopana w ziemię na głębokość10 cmlub przykryta pasem darni szerokości co najmniej20 cm.

W przypadku, wałów i grobli szerokich bardzo skuteczne jest wkopanie w ich osi siatki metalowej ocynkowanej o wielkości oczek 10×10 cm. Powinna ona sięgać ok.1 mponiżej poziomu wody, a kończyć się na koronie grobli.

Tamy bobrów na rzekach i rowach – zabezpieczenie terenów przed zalaniem

Zabezpieczenie polega na umieszczeniu w tamie wykonanej przez bobry, plastikowej rury sztywnej lub elastycznej o średnicy 10-25 cm, która będzie regulować poziom wody w stawie bobrowym (rys. 1). Od głębokości umieszczenia rury w tamie zależy przyszły poziom wody na zalanym obszarze. Wlot rury powinien znajdować się w odległości minimum5 metrówod tamy. Na końcu wlotu należy zainstalować kolanko. Wlot umieszczony jest w koszu zrobionym z siatki o oczkach 10 x10 cm, wykonanej z drutu ocynkowanego o grubości min.5 mm. Konieczne jest nakrycie kosza od góry pokrywą również zrobioną z siatki. Średnica kosza waha się od50 cmdla rowów do 2-3 mdla rzek i stawów. W jednej ze ścian kosza należy wykonać otwór w siatce w celu umieszczenia rury. Kosz powinien być przymocowany do dna. W przypadku głębokich stawów można zastosować ujęcie wody w perforowanej metalowej beczce. Rurę, gdy jest ona elastyczna, na odcinku od kosza do tamy można położyć na dnie stawu/ strumienia przyciskając ją do dna aby prąd wody jej nie przesunął. W celu zabezpieczenia rur przed gryzieniem przez bobry można je owinąć siatką metalową.

Długość rury wyprowadzającej wodę poza tamę wynosi minimum5 metrów. Na całej długości tej rury powinny być wykonane otwory o średnicy ok. 0,5-1 cm. Należy zwrócić uwagę aby perforacja zaczynała się już na tamie, w miejscu gdzie rura jest podniesiona.

Zabezpieczenie przepustów pod drogami

Skutecznym środkiem chroniącym  przepusty przed blokowaniem, są ogrodzenia wykonane z metalowej, ocynkowanej siatki sięgające dna. Szczególnie polecane są ogrodzenia o kształcie trapezu, którego dłuższe boki są ustawione pod kątem prostym w stosunku do osi przepustu. Wielkość oczek siatki powinna wynosić 10×10 cm, co pozwoli na swobodną migrację ryb i innych zwierząt. Grubość drutu użytego do wykonania siatki to min.5 mm. Bobry są doskonałymi nurkami i będą próbować kopać kanały pod ogrodzeniem, dlatego siatkę trzeba wbić możliwie głęboko w dno, a później zabezpieczyć jej dolną część dużymi kamieniami. Wewnątrz, na podłodze ogrodzenia również należy ułożyć siatkę i połączyć ją ze ścianami. Górny brzeg ogrodzenia powinien wystawać co najmniej60 cmponad powierzchnię wody. Ogólna długość ogrodzenia w małych ciekach to 4-5 m, w większych kilkanaście metrów.

Cylinder z siatki jest bardzo efektywny w rozwiązywaniu problemów związanych z blokowaniem przepustów przez bobry (rys. 2). Cylinder składa się z dwóch części:

– część wlotowa to rura PCV o średnicy25 cmi długości3 m, nawiercona około 160 otworami o średnicy5 cm. Rura powinna być otoczona na całej długości kołnierzem o średnicy75 cmz metalowej siatki o wymiarach oczek 5 x10 cm. Kołnierz zabezpiecza rurę przed gryzieniem przez bobry oraz utrudnia bobrom wykrycie miejsca wypływu wody. Na końcu wylotowym perforowanej rury znajduje się reduktor z25 cmdo20 cm(umożliwia to łączenie z rurą przechodzącą przez przepust). Część wlotowa jest umieszczona na dnie cieku lub stawu przed przepustem i stabilizowana metalowymi słupkami. Najlepiej, gdy jest ona zanurzona całkowicie w wodzie.

– druga część to rura o średnicy20 cmktóra przechodzi na wylot przez przepust. Jej wlotowy koniec łączy się z rurą perforowaną za pomocą reduktora. Od tego połączenia do przepustu musi mieć ona długość co najmniej50 cm. Koniec wylotowy, także o długości minimum50 cmlicząc od wyjścia z przepustu, zakończony może być tzw. kolankiem, którego wysokość reguluje poziom wody w stawie. Trzeba pamiętać o stabilizowaniu części wylotowej rury stalowymi słupkami. Ważne jest również, by wylot rury znajdował się możliwie daleko od tamy, co utrudni bobrom znalezienie miejsca wypływu wody.

Tekst: dr inż. Ewa Jędryka

Instytut Technologiczno-Przyrodniczy

Falenty k. Warszawy