Rośnie prestiż zawodu rolnika. Do lamusa odchodzi określenie chłop. Zastępuje je producent rolny. Przybywa wykształconych mieszkańców wsi. Zmienia się struktura agrarna. Coraz wyraźniejszy jest podział na gospodarstwa na towarowe i socjalne.
W ciągu ostatnich 10 lat na polską wieś trafiło 30 mld euro z unijnego budżetu i 10 mld euro z krajowego. Efekty tak potężnego zasilania są widoczne wszędzie. Równie istotne okazało się otwarcie rynków zachodnich dla naszych produktów rolno-spożywczych. Gwałtownie wzrósł wzrost eksport żywności. W 2013 r. jego wartość sięgnęła 20 mld euro. Szacuje się, że na jedną złotówkę wniesioną przez nasz kraj do unijnego budżetu w tym roku przypada 4,5 zł przekazanych nam przez Unię, z tego 1,47 zł przeznaczone będzie na rolnictwo. Wbrew obiegowym opiniom jakoby dopłaty obszarowe konserwowały rozdrobnioną strukturę agrarną, w ostatnich 10 latach średnia powierzchnia gospodarstwa wzrosła do10 ha. Przez cały okres PRL trwała na poziomie5,2 ha. Gospodarstwa powyżej50 hazajmują ponad 30 proc. użytków rolnych. Wzrosły ceny ziemi rolniczej. Od 2004 r. liczba ludności na wsi wykazuje niewielką tendencję zwyżkową. To w największej mierze wynik oddziaływania wielkich aglomeracji na otaczające je obszary. Na wsi rodzi się minimalnie więcej dzieci niż w mieście. To nie gwarantuje zastępowalności pokoleń. Ocenia się, że 1/3 z 2 mln Polaków pracujących za granicą to mieszkańcy wsi.Jaka jest polska wieś 25 lat po rozpoczęciu transformacji ustrojowej i 10 lat po naszym wejściu do UE? Już ósme wydanie raportu „Polska wieś2014”pokazuje w sposób analityczny zagadnienia gospodarcze, demograficzne i społeczne. Raport został zaprezentowany podczas spotkania z prezydentem Bronisławem Komorowskim. Wzięli w nim udział obecny i byli ministrowie rolnictwa oraz eksperci. Punktem wyjścia do rozważań o kondycji obszarów wiejskich muszą być lata 90. Wtedy to wieś zapłaciła wyjątkowo wysoką cenę za przemiany po 1989 r. W najbardziej dramatycznej sytuacji znaleźli się pracownicy likwidowanych PGR, ale także indywidualni rolnicy, których parytet dochodów spadł do 40 proc. Paradoksalnie odnotowano wówczas 10 proc. wzrost zatrudnienia w rolnictwie, to tam zostało przeniesione bezrobocie – jawne i ukryte wynosiło ponad 2 mln osób. Błyskawicznie rozwierały się różnice cen między artykułami rolnymi a przemysłowymi. Efektem było wyłączanie kolejnych obszarów ziemi z produkcji. Skutki odczuwamy do dziś. W minionym 25-leciu powierzchnia upraw zmniejszyła się o 27 proc. Zła sytuacja na wsi w przeddzień akcesji rodziła wśród jej mieszkańców wiele obaw. Nie byli pewni, czy kolejny raz nie poniosą kosztów tych przemian. Tak się nie stało.
Nadal w życiu publicznym pokutuje wiele mitów dotyczących wsi i jej mieszkańców. Powszechnie przecenia się dochody rolników. Na pytanie o ich wysokość ankietowani odpowiadali, że osoba zatrudniona w rolnictwie zarabia 3,4 tys. zł miesięcznie, gdy jest to zaledwie 1,4 tys. zł. Tak dużej rozbieżności między domniemanym, a rzeczywistym poziomem dochodów nie było w odniesieniu do żadnej grupy zawodowej. W świadomości Polaków miliardy euro, które płyną na wieś zasilają portfele rolników. Nie biorą pod uwagę, że znacząco wzrosły koszty produkcji rolnej. Po raz pierwszy w dziejach polskiej wsi w ostatnim 10-leciu wśród jej mieszkańców jest więcej osób z wykształceniem średnim i wyż
Tekst: Teresa Hurkałaszym niż z podstawowym. W 2005 r. mieszkańcy wsi stanowili 1/5 użytkowników internetu, obecnie jest to już 1/3. Ponad 40 proc. rolników korzysta z niego przy prowadzeniu gospodarstwa. Wejście Polski do UE uruchomiło procesy modernizacji w wielu obszarach. Nie bez znaczenia jest przemiana świadomości średniego i młodego pokolenia mieszkańców wsi. Okazało się, że potrafią wykorzystać stworzone po akcesji szanse i dziś mają prawo czuć się obywatelami Europy.
Fot. Wiesław Sumiński