Na dokuczliwe bóle krzyża, czyli odcinka lędźwiowego kręgosłupa, skarży się wiele osób. Jest to dolegliwość niezwykle powszechna – doświadcza jej prawie 80 proc. populacji. Czasami wystarczy gwałtowny ruch, zła pozycja w czasie pracy przy komputerze, podniesienie czegoś ciężkiego… Bóle krzyża mogą być nieszkodliwe i mijają po paru dniach, ale mogą też wiązać się z wieloma, groźnymi chorobami np. wypadnięciem dysku.
Bólem krzyża nazywamy ból dolnego, czyli lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa. Dolegliwość ta jest wynikiem mechanicznego uszkodzenia różnych struktur tworzących i otaczających kręgosłup: kręgów, krążków międzykręgowych (tzw. dysków), stawów międzykręgowych, mięśni, ścięgien, więzadeł i nerwów. Jego przyczyną może być:
- przeciążenie mięśni, ścięgien lub więzadeł przykręgosłupowych,
- uszkodzenie krążka międzykręgowego, czyli dysku (tzw. dyskopatia),
- wady postawy i budowy ciała, wady wrodzone kręgosłupa,
- zmiany zwyrodnieniowe, prowadzące np. do przesunięcia struktur kręgosłupa w stosunku do siebie lub zwężenia kanału kręgowego,
- złamania kręgów w przebiegu osteoporozy.
Do rzadszych przyczyn należą: choroby reumatyczne, zakażenia, nowotwory, choroby narządów jamy brzusznej i miednicy. Ponadto ból krzyża może być objawem innych chorób, czasem ciężkich, wymagających konsultacji z lekarzem.
Najczęściej występuje tzw. ból nieswoisty, czyli taki, który właściwie nie ma określonej przyczyny. Zwykle nie oznacza poważnej choroby i mija bez leczenia, ale niestety ma tendencję do nawrotów. Tylko u co dziesiąty pacjent skarżący się na ból krzyża wymaga dalszej diagnostyki i skomplikowanego leczenia.
Powstaniu bólu dolnego odcinka kręgosłupa sprzyjają następujące czynniki:
- wiek (między 30. a 60. rokiem życia),
- wcześniejsze wystąpienie bólu krzyża,
- czynniki psychiczne – np. stres,
- słaba kondycja fizyczna,
- otyłość,
- wykonywana praca (zarówno długie siedzenie przy biurku, jak i ciężka praca fizyczna, podnoszenie ciężkich przedmiotów, częste schylanie się i skręcanie tułowia),
- palenie papierosów.
Co robić w razie wystąpienia bólu
Ból krzyża, któremu nie towarzyszą inne niepokojące objawy, ustępuje najczęściej samoistnie. W większości przypadków najlepszym postępowaniem jest powrót do codziennych czynności. Trzeba jednak unikać zarówno nadmiernej aktywności fizycznej oraz leżenia w łóżku, ponieważ mogą one wydłużyć czas trwania dolegliwości. Krótkotrwałe leżenie w łóżku (zazwyczaj przez dobę) może być konieczne w przypadku bardzo silnego bólu, zwłaszcza z objawami zespołu korzeniowego.
Jeśli ból jest ostry można zastosować leki przeciwbólowe. Można też stosować okłady z lodu, ograniczające miejscowy stan zapalny i działające rozluźniająco na więzadła oraz mięśnie, albo powierzchowne stosowanie ciepła, które również rozluźnia mięśnie. Okłady takie wykonuje się 3-4 razy dziennie na 10-15 min. Dobrze jest spać na boku, z poduszką między podkurczonymi nogami, co zmniejsza napięcie kręgosłupa.
Należy jednak pamiętać, że jeśli ból nie zmniejszy się w ciągu 4 tygodni, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Co powinno nas zaniepokoić
Oto objawy towarzyszące bólowi krzyża, które wymagają natychmiastowego kontaktu z lekarzem – w przypadku ich wystąpienia lepiej nie zwlekać i jak najszybciej wezwać pomoc.
Należy wezwać pogotowie ratunkowe jeżeli u chorego:
– wystąpiło zatrzymanie lub trudności z utrzymanie moczu lub stolca, osłabienie czucia w okolicy krocza
– ból wystąpił po upadku lub urazie i nie ustępuje.
Należy zgłosić się do lekarza, jeżeli bólowi krzyża towarzyszy co najmniej jedno z poniższych objawów:
– osłabienie, ból lub drętwienie jednej nogi albo obu nóg,
– nasilenie bólu w trakcie kaszlu lub kichania,
– nasilenie bólu i sztywności szczególnie w godzinach nocnych,
– pojawianie się bólu przy chodzeniu i utrzymywaniu pozycji stojącej,
– gorączka i chudnięcie bez ewidentnej przyczyny,
– przyjmowania glikokortykosteroidów (sterydów) lub zastrzyków dożylnych,
– ból pojawił się po przebytym zabiegu operacyjnym, zwłaszcza urologiczny lub ginekologiczny,
– ból krzyża towarzyszy chorobie nowotworowej lub innej ciężkiej chorobie,
– ból jest bardzo silny i nie ustępuje w spoczynku.
W pozostałych przypadkach wystarczy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który może rozpoznać i z powodzeniem leczyć większość postaci bólu krzyża.