Zakopane to mekka górskich pielgrzymów, miejsce w którym sezon turystyczny trwa cały rok. Miejsce to warto zobaczyć, nie tylko względu na samo Zakopane (to jest jedynie końcowy przystanek linii kolejowej), ale ze względu na Tatry – najmniejsze wysokie góry na świecie.

Tatry – nasz najpiękniejszy masyw górski, objęte są ochroną poprzez utworzenie na ich obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Choć oficjalna data utworzenia TPN, obejmującego obecnie całe polskie Tatry, to 1 stycznia 1955 r., jednak starania mające na celu ochronę Tatr są znacznie starsze. Sięgają aż do połowy XIX wieku.

Już w 1968 roku ustawą Wysokiego Sejmu Galicyjskiego, zakazano polowań na świstaka i kozice. Kolejnym krokiem było objęcie ochroną roślin tatrzańskich: szarotki alpejskiej, limby i cisa. Powołane do życia Towarzystwo Ochrony Polskich Tatr rozpoczęło zbiórkę funduszy na wykup gruntów tatrzańskich (finalnie wykupiono 1000 ha). Proces wykupu gruntów prowadził także Skarb Państwa (w latach 30 ub. w. wykupiono w ten sposób kolejne ok. 10 tys. ha). Dość ważnym momentem dla przyszłego statusu Tatr było utworzenie w roku 1939 „Parku Przyrody w Tatrach” – jako specjalnej jednostki Lasów Państwowych. Po drugiej wojnie światowej, część Tatr będąca własnością rodziny Uznańskich (czyli większość ich obszaru) została przejęta przez państwo (znacjonalizowana). W roku 1947, decyzją ministra leśnictwa utworzono obszar ochronny o nazwie Tatrzański Park Narodowy, a rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 października 1954 r. formalnie utworzono na terenie Tatr park narodowy.

Całe Tatry składają się z trzech części: Tatr Zachodnich (o zboczach bardziej łagodnych i niższych szczytach), Tatr Wysokich (o szlakach trudnych, eksponowanych, często ze sztucznymi udogodnienia w postaci łańcuchów, klamr, a nawet drabinek) oraz Tatr Bielskich (położonych wyłącznie na terenie Słowacji; ich cechą jest fakt, że jako jedyne powstały ze skał osadowych: wapieni, margli i dolomitów, podczas gdy Tatry Zachodnie i Wysokie głównie z granitów).

Tatry są górami transgranicznymi. Polska część, mająca powierzchnię 175 km², jest znacznie mniejsza od słowackiej (cała powierzchnia Tatr wynosi 785 km²). Tatry słowackie również objęte są ochroną. Od 1 stycznia 1949 roku na ich terenie funkcjonuje Tatranský národný park (w skrócie TANAP).

Ze względu na unikatowy charakter tego wysokogórskiego obszaru, oba tatrzańskie parki narodowe zostały wpisane w 1993 roku na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO (w całej Polsce jest jedynie 10 tego typu obszarów).

Jednym z najlepszych miejsc wypadowych TPN jest schronisko PTTK w Dolinie Pięciu Stawów Polskich – w samym centrum polskiej części Tatr Wysokich. Jest ono najwyżej położonym schroniskiem w polskich górach (znajduje się na wysokości 1671 m. n.p.m.). Wszystkich schronisk (chat wysokogórskich) jest w Tatrach, tak po stronie polskiej, jak i słowackiej, dość sporo. Najwyżej położonym tatrzańskich schroniskiem jest słowacka „Chata pod Rysmi” (Schronisko pod Rysami). Ulokowane jest ona na wysokości – bagatela – 2250 m n.p.m. i jest jednocześnie najmłodszym tatrzańskim schroniskiem (1933 r.).

Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich jest najlepszym punktem wypadowym w Tatry Wysokie. Zawędrować można z niego na Zawrat, Świnicę, Szpiglasowe Perci czy Wrota Chałubińskiego (co bardziej zaprawieni wybrać się mogą nawet na Rysy i niezwykle atrakcyjną Przełęcz pod Chłopkiem), ale przede wszystkich na najbardziej trudny tatrzański szlak – Orlą Perć. Ten oznaczony na czerwono szlak wiedzie od Przełęczy Zawrat po Przełęcz Krzyżne i choć liczy zaledwie 5 km, jego przejście może zająć nawet 8 godzin (sporo zależy od kondycji turysty). Orla Perć zalecana jest jednak wyłącznie turystom pozbawionym lęku wysokości i doświadczonym. Na trasie jest wiele miejsc z tzw. silną ekspozycją, czyli wędruje się na skraju przepaści. W czasie deszczu Orla Perć jest wyjątkowo niebezpieczna. Mimo, że od początku istnienia Orlej Perci (1906 r.) zginęło na niej ponad 120 osób, w dobrych warunkach pogodowych i zachowaniu podstawowych rozsądnych zasad przemieszczania się po górskich szlakach, Orla Perć jest szlakiem wartym przejścia. Towarzyszące po drodze emocje na długo zapadną turyście w pamięć. Dobrą zaprawą przed Orlą Percią jest szlak na Przełęcz pod Chłopkiem. Zanim zdecydujemy się na Orlą Perć, wejdźmy najpierw tam.

Jednym z głównych ambitnych celów pieszych wspinaczek w Tatrach są Rysy – najwyższy szczyt naszego kraju. Szlak jest paradoksalnie dość łatwy technicznie, jednak – niezwykle męczący. Wejście na Rysy od strony Morskiego Oka zajmuje ok. 4 godzin, zejście podobnie, samo zaś dotarcie z parkingu na Łysej Polanie do Morskiego Oka i powrót – kolejne 4 godziny. Dużym ułatwieniem w zdobyciu szczytu jest z pewnością nocleg w schronisku nad Morskim Okiem.

Tekst: Robert Kimbar

Edyta Rosłon-Szeryńska

Katedra Architektury Krajobrazu

SGGW

Fot. Robert Kimbar