Zboże do przechowywania należy odpowiednio przygotować. Nie wolno też zapominać o pomieszczeniach, w których je przechowujemy. 

Najbardziej popularną metodą konserwacji zboża jest jego osuszenie, a następnie przechowywanie ziarna w obniżonej temperaturze. Niezależnie od tego, czy zebrane ziarno ma być zużyte we własnym gospodarstwie, czy sprzedane musi spełniać określone wymagania jakościowe. Ziarno powinno mieć wilgotność przynajmniej 14,5 proc. (warto wiedzieć, że np. pleśń kiełkuje już przy wilgotności ziarna 15 proc.),  temperaturę poniżej 17°C. Nie może być również porażone szkodnikami zbożowymi.

Odpowiednio przygotować pomieszczenia

Przede wszystkim należy pomieszczenia i silosy, w którym chcemy przechowywać zboże odpowiednio uprzątnąć. Coraz popularniejsza staje się też dezynfekcja chemiczna. Najczęściej środki te opierają się na pirymifosie metylowym, substancji aktywnej z grupy związków fosforoorganicznych – zwalczającej większość szkodników magazynowych. Przed zabiegiem chemicznym ściany można wybielić wapnem gaszonym, które osuszy i odkazi powierzchnie. Warto również uszczelnić wszelkie szczeliny np. zaprawą murarską. Wskazane jest, aby po takich porządkach pomieszczenie magazynowe dobrze przewietrzyć.

Czyszczenie wstępne

Ziarno, świeżo zebrane po zbiorze kombajnowym (zwłaszcza wilgotne) zawiera szereg zanieczyszczeń takich jak piasek, drobne kamienie, cząstki słomy, plewy, łuski zielone części innych roślin, nasiona chwastów. Dlatego nieodzownym elementem na tym etapie przygotowania do przechowania jest wstępne oczyszczenie ziarna. Cząstki słomy, plewy, zielone części i nasiona chwastów są często wilgotniejsze niż ziarno, dlatego poprzez ich oddzielenie możemy obniżyć wilgotność zboża nawet o 2–3 proc. Poza tym zanieczyszczenia wpływają na aspekty ekonomiczne suszenia i bezpieczeństwo składowania, mogą powodować zapychanie urządzeń suszących i transportujących. Wstępne czyszczenie ziarna możemy przeprowadzić w prostych czyszczalniach sitowo-pneumatycznych oraz innych czyszczalniach wstępnych.

Suszenie

Ziarno jest żywym organizmem, w którym przebiegają procesy życiowe związane z przemianą materii. Najważniejszym procesem życiowym jest oddychanie. Oddychanie maleje wraz ze spadkiem wilgotności. Jest ono np. 35 razy większe przy wilgotności 20 proc. niż 15 proc. Oddychanie w wilgotnym ziarnie wywołuje rozkład substancji zapasowych, zwłaszcza skrobi, na cukry proste oraz dwutlenek węgla, wodę, przy równoczesnym wytwarzaniu energii. Efektem tego jest rozwój drobnoustrojów, bakterii i pleśni. Aby powstrzymać te procesy ziarna należy zmniejszyć jego wilgotność oraz temperaturę. Wilgotność ziarna podczas zbioru zależy oczywiście od pogody. Przeciętnie wynosi ono jednak 15-20 proc., choć może się zdarzyć znacznie większe. Dokładny poziom wilgotności ziarna określamy za pomocą małych, przenośnych i łatwych w obsłudze mierników (testerów). Należy także pamiętać o kontrolowaniu tych zmian przy kolejnych etapach cyklu przechowalniczego. Warto pamiętać, że przy wilgotności do 24 proc. ziarno można suszyć i chłodzić metodą niskotemperaturową, ale już w przypadku ziarna o wilgotności przekraczającej 24 proc. konieczne jest już szybkie suszenie wysokotemperaturowe. W procesie suszenia należy również wziąć pod uwagę dalsze przeznaczenie suszonego zboża, gdyż ziarno siewne należy suszyć w temperaturze do 35-40°C, aby nie utraciło zdolności kiełkowania, a ziarno konsumpcyjne do 50–65°C.

Dokładne oczyszczenie i sortowanie

Dokładne czyszczenie ziarna powinno być wykonywane dopiero po jego wysuszeniu. Na tym etapie dochodzi także do sortowania ziarna, czyli odrzucenie materiału nie spełniającego określonych parametrów długości, bądź wielkości. Używa się do tego wialni i czyszczalni z tryjerami. Tego typu urządzenia przydają się w tych gospodarstwach, które postawiły na produkcję roślinną i zwierzęcą (pasze własne), gdzie uzyskany w takich oczyszczalniach odpad (ziarno połamane, niewykształcone, pozaklasowe, porośnięte) można przeznaczyć na paszę. Bardzo ważnym elementem przy instalowaniu oczyszczalni w linie obróbki ziarna zbóż jest dopasowanie jej wydajności do innych urządzeń, z którymi współpracuje.

Przechowywanie

Jako magazyny ziarna stosowane są pojedyncze silosy, baterie silosów i zaadaptowane powierzchnie płaskie. Obecnie najczęściej instaluje się silosy z dnem płaskim, wyposażone w mechaniczne urządzenia do rozładunku. Zazwyczaj mają podłogę szczelinową lub sitową. Bezpieczne składowanie ziarna w silosie lub innym magazynie zależy w dużej mierze od wilgotności i temperatury powietrza. Wilgotność powinna wynosić maksimum 14,5 proc., a temperatura  16°C. Jednak im niższa temperatura, tym dłużej można przechowywać zboże np. przy wilgotności 14 proc. i temperaturze 10°C może być przechowywane trzy lata. Nowoczesne silosy umożliwiają spełnienie takich warunków. Np. popularne silosy BIN umożliwiają konserwację ziarna przez wietrzenie powietrzem atmosferycznym (podsuszenie i ochłodzenie, a następnie stworzenie odpowiednich warunków podczas przechowywania). Dodatkowo producenci, którzy cenią sobie wygodę nie muszą kontrolować procesu przechowywania ziarna. W XXI wieku wystarczy „uzbroić” swój silos w specjalny system. W przypadku silosu BIN należy zamontować sterownik zbożowy BIT z biosondą. Taki zestaw sam (automatycznie) steruje suszeniem ziarna w miejscu przechowywania oraz chłodzeniem i okresowym przewietrzaniem.

Seweryn Pieniążek