Rewitalizacja Parku Radziwiłłowskiego, stanowiącego chlubną pamiątkę po rodzie Radziwiłłów, zakończona w 2013 roku kosztem 3,5 mln złotych, wyróżnia znacząco Białą Podlaską na tle innych miast Lubelszczyzny. Zespół pałacowo-parkowy to pozostałości po dawnym zamku wzniesionym w połowie XVII w. przez muratorów lubelskich na planie pięcioramiennej gwiazdy. Zbudowany według wzorów włoskich był dobrym przykładem dla warszawskich pałaców wazowskich. Siedzibę nowych właścicieli rozbudowywano skutecznie przez całe XVII stulecie. Także w następnym wieku Radziwiłłowie restaurowali i upiększali swój zamek, aby świadczył o ich potędze. Pałac z licznymi ozdobami wykazywał cechy przejściowe od renesansu do baroku. Uchodził za warowny i bogaty, miał bardo urozmaicone wnętrza. Niestety, po śmierci Karola Panie Kochanku (1790 r.) i upadku Rzeczpospolitej bialska rezydencja magnacka przechodziła złe koleje losu. Zapuszczony zamek otrzymał w początkach XIX w. oficer napoleoński Dominik Radziwiłł, który zmarł z ran podczas kampanii moskiewskiej w 1812 r. Odtąd dobra radziwiłłowskie przechodziły z rąk do rąk. W latach trzydziestych XIX w. pałac popadł w kompletną ruinę. Zburzono go ostatecznie w 1883 r. a cegły użyto przy wznoszeniu domów bialskich mieszczan.
Z dawnej chluby magnackiej pozostały do dziś: brama wjazdowa, wieża wjazdowa z szyją bramną, trzy oficyny zamkowe, wieżyczka wschodnia (stanowiąca kiedyś klatkę schodową umożliwiającą zejście z pałacu do ogrodu) oraz kaplica zamkowa. Nakładem niemałych funduszy władzom miasta udało się natomiast gruntownie odnowić trzy oficyny pałacowe. Stanowią one teraz siedziby: Miejskiej Biblioteki Publicznej, Zespołu Szkół Muzycznych, Bialskiego Centrum Kultury i Narodowego Funduszu Zdrowia. Nową kopułę otrzymała też wieża wjazdowa (niegdyś wartownicza), stanowiąca siedzibę Muzeum Południowego Podlasia o bardzo ciekawych zbiorach.
W połowie 2012 r. ekipa firmy Bialbud zakończyła remont kaplicy zamkowej (z 1620 r.) oraz osuszyła i odgrzybiła barokową wieżyczkę wschodnią. Jej nietypowy kształt wzbudza zainteresowanie osób odwiedzających park. W następnym roku wymienione zostało pokrycie dachu tegoż obiektu i stolarka okienna. Odnowione zostały też uszkodzone tynki odsłaniając wyjątkowej urody sgraffiti. Udało się również uzupełnić oryginalne detale architektoniczne. W kolejnym 2013 r. odtworzono w pięknym stylu dziedziniec paradny, ozdobne ogrodzenie oraz ogrody włoskie z fontanną. Zdobi je: efektowne ogrodzenie, 40 ozdobnych lamp, fontanna parkowa, labirynt wysadzany grabami i 12 kwater zdobionych bukszpanami.- Dumą napawa fakt, że dzięki współpracy wielu ludzi wydobyta została wartość historyczna miejsca nawiązująca do magnackiego rodu, właścicieli Białej Podlaskiej sprzed 400 lat. Ze zdjęć wykonanych helikopterem przypomina ono podparyski Wersal – mówił podczas otwarcia parku w październiku 2013 r. ówczesny prezydent miasta Andrzej Czapski.
Prace, prowadzone przez 20-osobową ekipę wspomnianej firmy Bialbud, zaprzeczały twierdzeniom narzekaniom malkontentów na braku dbałości o spuścizną budowlaną rodu Radziwiłłów, a samo miejsce stało się chętnie odwiedzane przez bialczan.
– Cieszą mnie starania władz samorządowych, konsekwentnie odnawiające centrum Białej Podlaskiej. Wysoko oceniam prace konserwatorskie wokół dawnego szpitala, dziś Ośrodka Caritas przy ul. Warszawskiej. Udało się już odnowić część zespołu pałacowo-parkowego, a ostatnio wyjątkowo piękny Plac Rubina. Mam nadzieję, że program rewitalizacji zamku będzie kontynuowany – mówi Janusz Maraśkiewicz, dyrektor delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Białej Podlaskiej.
Tekst: Istvan Grabowski
Fot. Autor