Historia

W XIII i XIV w. tereny obecnej gminy stanowiły własność książąt mazowieckich. Były to wschodnie rubieże państwa stykające się z zaprzyjaźnionym Królestwem Polskim. Administracyjnie obszary te należały do ziemi czerskiej, zaś południowe i wschodnie krańce gminy wchodziły w skład Królestwa Polskiego (okolice Guzówki, Wiśniówki, Jedlanki i Jamielnika). Książęta mazowieccy i królowie polscy nie prowadzili w tej okolicy intensywnej kolonizacji.

Okolice Stoczka Łukowskiego były doświadczane przez wojny. Niestety nie zachowały się żadne bliższe dane dotyczące wydarzeń wojennych na tym terenie z czasów XVII i XVIII w. Najlepiej znana i opisana jest bitwa pod Stoczkiem z czasów powstania listopadowego. Rozegrała się ona 14 lutego 1831 r. w okolicach wsi Zgórznica i Toczyska, niedaleko miasta. Była pierwszym wygranym starciem wojsk Królestwa Polskiego w wojnie polsko-rosyjskiej z 1831 r. Korpus polski dowodzony przez generała Józefa Dwernickiego zwyciężył dywizję rosyjskiego generała Fiodora Geismara.

Również podczas powstania styczniowego intensywne działania objęły Lubelszczyznę i ziemię łukowską, w tym tereny gminy Stoczek Łukowski. To tutaj działał ksiądz Stanisław Brzóska. W samym Stoczku, jak również w jego okolicy, stoczono kilka ważniejszych potyczek (a nawet bitew) z wojskami carskimi.

W 1864 r. powstała gmina Prawda z siedzibą w Stoczku. Przełom XIX i XX w. to czas wielkich zmian. Powstały wtedy liczne nowe kolonie na dawnych gruntach folwarcznych. Był to drugi, od czasu XVI w., okres intensywnej kolonizacji w tych okolicach. W 1916 r. od gminy Prawda odłączono miasto Stoczek Łukowski.

W okresie I wojny światowej na terenie gminy działała Polska Organizacja Wojskowa, która w listopadzie 1918 r. przejęła władzę w Stoczku i okolicy.

Na mocy ustawy tymczasowej z sierpnia 1919 r. utworzono woj. lubelskie, które dzieliło się na powiaty ze starostwami na czele. W jego skład w prawie niezmienionym kształcie wszedł powiat łukowski. Powiaty dzieliły się zaś na gminy. W nowej Polsce nadal istniała gmina Prawda z siedzibą w Stoczku. W 1921 r., podczas spisu poborowego, zanotowano, iż mieszkało tam 8209 osób, w tym 4056 mężczyzn i 4153 kobiet. 10 maja 1931 r. gmina Prawda i miasto Stoczek świętowały 100-lecie rocznicy bitwy pod Stoczkiem.

Podczas II wojny światowej na terenie gminy nie zaniechano działań przeciwko wrogom. Mimo tragedii wojennych, prześladowań i aresztowań miejscowa ludność wykazywała zapał i odwagę w oporze zarówno wobec najeźdźcy hitlerowskiego, jak i sowieckiego. W bardzo krótkim czasie mieszkańcy zorganizowali się w oddziałach: najpierw Służbie Zwycięstwu Polsce, następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.

Dnia 22 sierpnia 1944 r. dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego przywrócił przedwojenne podziały na województwa, powiaty, gminy i gromady. Gmina Prawda powróciła w granice powiatu łukowskiego. Na mocy ustawy z 20 marca 1950 r. O terenowych organach jednolitej władzy państwowej zniesiono samorząd terytorialny. Dnia 25 września 1954 r. weszła w życie ustawa o reformie podziału administracyjnego. W miejsce dotychczasowych gmin powstały nowe gromady położone na terenie jednej lub sąsiadujących ze sobą dawnych gmin. W czerwcu 1975 r. gmina Stoczek Łukowski została przeniesiona do nowo utworzonego woj. siedleckiego. W tym samym czasie zlikwidowano powiat łukowski, a część kompetencji powiatów przejęły gminy.

W latach 1990-1997 Stoczek Łukowski wraz z obszarami podmiejskimi tworzył jedną wspólną gminę. Obecna gmina Stoczek Łukowski działa od 1998 r.; powstała po oddzieleniu się miasta Stoczek Łukowski.

Przyroda

Gmina Stoczek Łukowski charakteryzuje się wysoką lesistością, która wynosi 19,3 proc. Lasy na terenie gminy zajmują 3347 ha i rozmieszczone są nierównomiernie. Zwarte kompleksy leśne dominują we wschodniej części gminy, w pasie na wschód od Stoczka Łukowskiego. W składzie gatunkowym dominuje sosna. Lasy liściaste, głównie olszyny i łęgi, występują w dolinach rzecznych, zagłębieniach i obniżeniach terenowych. Pod względem gatunkowym przeważa w nich olcha, rzadziej występują topola i wierzba.

Z terenem gminy graniczą następujące rezerwaty przyrody: Rezerwat Dąbrowy Seroczyńskie, Rezerwat „Kulak”, Rezerwat „Jata” oraz Lasy Łukowskie.

Leśny Rezerwat Dąbrowy Seroczyńskie położony jest na granicy gminy Stoczek Łukowski i należy do sieci Natura 2000. Obejmuje tereny lasów państwowych nadleśnictwa Siedlce oraz leśnictwa Seroczyn. Znajduje się w Łukowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. W części południowej graniczy z rezerwatem „Kulak”. Nazwa lokalna rezerwatu to Las Serocki.

Na obszarze gminy Stoczek Łukowski znajduje się fragment florystyczno-krajobrazowego Rezerwatu „Kulak”, utworzonego w 1983 r. Rezerwat ten ma powierzchnię 47,16 ha, a jego przeważająca część znajduje się w sąsiadującej z gminą Stoczek Łukowski gminie Wodynie. W jego granice wchodzą tereny leśne, uroczyska, stawy i ich otoczenie oraz porośnięte olchą grunty prywatne i nieużytki. Rezerwat charakteryzuje się typową konfiguracją terenu, bogactwem zbiorowisk roślinnych, dużą liczbą chronionych i rzadkich gatunków roślin. Stwierdzono tu występowanie 16 naturalnych zespołów roślinnych. W rezerwacie występuje jedyne na terenie Polski środkowej stanowisko rosiczki długolistnej.

Kolejnymi rezerwatami przyrody przyległymi do gminy Stoczek Łukowski są rezerwaty „Topór” i  „Jata”. Położone są na terenie leśnictw Jata i Dąbrówka w nadleśnictwie Łuków. Największą osobliwością rezerwatów są wspaniałe bory jodłowe z udziałem świerka i sosny. Znaczną część drzewostanów rezerwatu stanowi mający 100-160 lat starodrzew, w którym spotkać można przestoje jeszcze starszych dębów, jodeł, świerków i sosen. Znacznie rzadziej zdarzają się starsze (około 100-letnie) okazy grabów, lip, klonów, wiązów, olch i jesionów. Wartość rezerwatów jako obiektu chronionego – obok aspektów naukowego, dydaktycznego i estetycznego – podkreśla dodatkowo czynnik historyczny. Tereny te stanowiły bowiem bazę operacyjną i kryjówkę powstańców z 1863 r. z oddziału księdza Stanisława Brzóski. Tu także działały silne zgrupowania partyzanckie oddziałów Armii Krajowej w czasie II wojny światowej.

Północno-wschodnia część gminy położona jest w Łukowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu, utworzonym w 1986 r. Jest to teren o dużej atrakcyjności krajobrazowo-przyrodniczej. Dominują tu zróżnicowane, dobrze zachowane zbiorowiska leśne i łąkowe, w tym te położone w dolinie Świdra.

 Rolnictwo i gospodarka

Głównym źródłem utrzymania dla większości mieszkańców gminy jest praca w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Rolnicy specjalizują się w chowie trzody chlewnej (ok. 60 proc.) oraz w produkcji bydła mlecznego. Na terenie gminy Stoczek Łukowski główne uprawy to zboża (żyto, owies, pszenica) i ziemniaki (60 proc.). Podstawowe kierunki działalności gospodarczej w gminie Stoczek Łukowski to: handel (60 proc.), usługi (30 proc.) oraz produkcja (10 proc.). Handel i usługi są skoncentrowane w sektorze prywatnym.

Drogi

Gmina Stoczek Łukowski ma dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. Oś komunikacyjną gminy stanowi droga krajowa nr 76 relacji Wilga-Łuków, biegnąca z zachodu na wschód, która stanowi – poprzez drogi krajowe nr 17 i 19 – dogodne połączenie z najważniejszymi miastami regionu oraz kraju. Pozostałe drogi to droga wojewódzka relacji Stoczek Łukowski-Siedlce oraz drogi powiatowe i gminne o różnej nawierzchni. Wszystkie miejscowości gminy Stoczek Łukowski mają połączenia drogowe o nawierzchni twardej.

Wodociąg

Dostawą wody dla odbiorców z terenu gminy Stoczek Łukowski zajmuje się Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Stoczku Łukowskim. Prowadzi on eksploatację dwóch ujęć wody. Ujęcie „Stara Prawda” o wydajności 1600 m³/dobę wykorzystuje dwie studnie głębinowe i zbiornik wyrównawczy. Ze względu na swoją dobrą jakość woda nie wymaga uzdatniania. Ujęcie „Zgórznica” o wydajności 980 m³/dobę pracuje również w oparciu o dwie studnie głębinowe, dwa zbiorniki terenowe, stację uzdatniania wody (ze względu na zwiększoną zawartość związków żelaza i manganu) oraz zespół pomp tłoczących wodę do sieci.

Gospodarka odpadami

Od początku grudnia 2004 r. w gminie Stoczek Łukowski funkcjonuje kompleksowy system zagospodarowania odpadów komunalnych polegający na segregacji odpadów, który – zgodnie z założeniami ustawy o odpadach – oparty jest na systemie workowym. System ten jest wysoce praktyczny ze względu na zabudowę gminy – tworzenie zbiorczych punktów zbiórki byłoby nieuzasadnione w wyniku trudności w egzekwowaniu segregacji odpadów, dużych odległości do potencjalnych miejsc zbiórki i niskiej świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Kanalizacja i oczyszczalnia ścieków

Aglomeracja Wola Kisielska została utworzona przez wojewodę lubelskiego zarządzeniem nr 17 z 15 maja 2007 r. W jej skład wchodzą miejscowości: Wola Kisielska, Kisielsk, Mizary, Stara Prawda, Jamielne i Kienkówka. Aglomeracja jest zarejestrowana w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

W latach 2008-2009 wybudowano mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków Dębina w Woli Kisielskiej. W latach 2008-2010 zrealizowano pierwszy etap budowy kanalizacji sanitarnej dla aglomeracji Wola Kisielska. Wybudowano łącznie 11,256 km grawitacyjno-ciśnieniowej sieci kanalizacyjnej, obejmującej miejscowości: Wola Kisielska, Kisielsk i Mizary. W latach 2010-2011 zrealizowana została budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Zgórznica i Zabiele, z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni Dębina w Woli Kisielskiej. W latach 2010-2011 zaprojektowany został drugi etap budowy kanalizacji sanitarnej dla aglomeracji Wola Kisielska, obejmujący miejscowości Stara Prawda i Jamielne.

Oświata

W gminie funkcjonuje 8 placówek oświatowych, w tym 6 zespołów oświatowych, szkoła podstawowa oraz placówka filialna. Pięć zespołów oświatowych obejmuje szkołę podstawową i gimnazjum (Kisielsk, Stare Kobiałki, Stara Prawda, Stara Róża i Szyszki), Zespół Oświatowy w Jedlance składa się z przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum. Zespół Oświatowy w Starych Kobiałkach posiada szkołę filialną w Toczyskach o strukturze organizacyjnej I-III. Szkoła podstawowa w Kamionce, o strukturze organizacyjnej I-VI, stanowi samodzielną placówkę. Zespoły oświatowe posiadają sale lekcyjne, dysponują pracowniami komputerowymi o różnym standardzie, ze stałym dostępem do internetu. Ponadto w szkołach znajdują się: biblioteka, stołówka, świetlica i sala gimnastyczna.

Kultura

Gminną instytucją kultury jest Gminna Biblioteka Publiczna w Starych Kobiałkach. Realizuje ona zadania własne gminy Stoczek Łukowski w zakresie szeroko rozumianej działalności kulturalnej.

Siedziba GBP w Starych Kobiałkach początkowo mieściła się w budynku Zespołu Oświatowego w Starych Kobiałkach, a od 2012 r. GBP ma własną siedzibę w Centrum Społeczno-Kulturalnym w Starych Kobiałkach.

Biblioteka prowadzi swoją działalność na terenie gminy Stoczek Łukowski, współpracując z placówkami oświatowymi, wieloma instytucjami i stowarzyszeniami. Przy GBP funkcjonuje ludowy zespół dziecięcy.

Do ważniejszych przedsięwzięć realizowanych przez GBP należą:

• gminny dzień dziecka (czerwiec),
• dożynki gminne (sierpień/wrzesień),
• uroczystości religijno-patriotyczne związane ze świętami religijnymi i państwowymi oraz z ważnymi rocznicami historycznymi,
• festyny ludowe w sołectwach (czerwiec-sierpień),
• aktualizowanie strony internetowej gminy oraz prowadzenie gminnej kroniki.

 Zabytki

Pamiątki przeszłości są świadectwem dorobku społeczności ludzkiej, odzwierciedleniem poziomu cywilizacyjnego i kulturowego, odbiciem procesów historycznych kształtujących region. Gmina Stoczek Łukowski prowadzi katalog zabytków, który łącznie z dokumentacją fotograficzną tworzy Gminną Ewidencję Zabytków. Ewidencja zawiera szczegółowe informacje na temat aktualnego właściciela, stanu i położenia obiektu.

Do najwartościowszych z punktu widzenia lokalnej społeczności należą:

• Pomnik bitwy pod Stoczkiem,
• Pomnik Krzyż POW,
• Dwór w Nowej Prawdzie,
• Młyn wodny w Wólce Poznańskiej.

Sport

Stoczek Łukowski jest gminą sportową, czemu daje wyraz liczba organizacji sportowych działających na jej terenie. Główną rolę w organizacji życia sportowego gminy odgrywa Gminny Klub Sportowy „ARMATY” Stoczek Łukowski utworzony w 2005 r. GKS „ARMATY” prowadzi sekcję piłki nożnej, reprezentującą klub w rozgrywkach klasy B Bialskopodlaskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. GKS „ARMATY” we współpracy z Zespołami Oświatowymi prowadzi również sekcję tenisa stołowego (Stare Kobiałki), młodzieżową sekcję piłki siatkowej (Stara Prawda) oraz młodzieżową sekcję zapaśniczą (Kisielsk i Jedlanka). Młodzi siatkarze i siatkarki ze Starej Prawdy od kilku lat zajmują czołowe miejsca w Powiatowej Gimnazjadzie SZS i LZS. Tenisiści z powodzeniem uczestniczą w rozgrywkach organizowanych przez Powiatowe i Wojewódzkie Zrzeszenie LZS. Zawodniczki i zawodnicy młodzieżowej sekcji zapaśniczej działającej przy Zespole Oświatowym w Kisielsku i Jedlance zdobyli wiele medali na zawodach rangi wojewódzkiej, ogólnopolskiej, a nawet międzynarodowej.