W większości krajów Europy Zachodniej rolnicy płacą podatek dochodowy. Mogą jednak korzystać z wielu ulg.

Tekst: Seweryn Pieniążek

Obciążenia podatkowe rolnictwa krajów Unii Europejskiej można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

1. podatki dochodowe (od osób fizycznych, przedsiębiorstw);
2. podatki majątkowe (od nieruchomości) oraz obrotu tym majątkiem (podatki spadkowe, od darowizny, od sprzedaży ziemi itd.);
3. podatki konsumpcyjne (VAT, akcyza).

Pomijam tutaj podatki konsumpcyjne oraz podatki związane z obrotem majątkiem rolnika (podatki spadkowe, od darowizny, od sprzedaży ziemi itd.).

Niemcy

Niemieccy rolnicy objęci są przede wszystkim podatkiem od dochodów osobistych (tylko 2 proc. gospodarstw rolnych ma osobowość prawną i rozlicza się na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorstw). Stawki PIT są zróżnicowane w zależności od osiąganego dochodu. W Niemczech wahają się od 14 do 45 proc.  (rosną proporcjonalnie do kwoty 250,730 euro, powyżej tej kwoty przechodzą w podatek linowy 45 proc., czyli tzw. podatek dla bogatych die Reichensteuer). Niemieckie prawo podatkowe opisuje siedem kategorii dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem od dochodów osobistych. Jedna z takich kategorii dotyczy dochodów z rolnictwa i leśnictwa. Dochód z gospodarstw rolnych wylicza się na podstawie: ksiąg rachunkowych (w przypadku ok. 40 proc. rolników), na podstawie uproszczonej księgowości, czyli zestawienia przychodów i kosztów bez obowiązku sporządzania bilansu (ok. 15 proc.), na podstawie metody ryczałtowej w oparciu o ekonomiczną wartość ziemi (25-30 proc.) lub metodą szacunkową, wtedy dochód wycenia fiskus (dotyczy to 20-25 proc. gospodarstw). Dochód na podstawie ksiąg rachunkowych muszą płacić ci rolnicy, których gospodarstwa osiągnęły w danym roku podatkowym obrót powyżej 500 tys. euro lub osiągnęli dochód powyżej 50 tys. euro. Mogą korzystać jednak z szeregu ulg, m.in. z podatkowego kredytu inwestycyjnego, maksymalnie do kwoty 200 tys. euro w okresie trzech lat. Służy on do gromadzenia środków na inwestycje. Jeśli w ciągu trzech lat takie działania nie zostaną podjęte i te środki nie zostaną przeznaczone na te cele, są wliczane do dochodów rolnika. Do dochodu rolnika wliczane są jednak dopłaty bezpośrednie.

Obszary rolne i leśne w Niemczech podlegają podatkowi gruntowemu, którego podstawę wylicza się na podstawie wartości gospodarstw z roku 1964, a na terenie byłego NRD są to wyliczenia nawet z lat 30. XX w. Przekłada się to na znaczne zaniżenie wyliczeń, co skutkuje niskimi należnościami dla fiskusa. Podstawowa, ustalona przez prawo federalne, stawka podatku od ziemi rolniczej to 6 promili, natomiast w nowych landach byłej NRD to 5-10 promili. Samorządy mają prawo do zwiększania tych obciążeń.

Specjalne ulgi dla francuskich rolników

Największy udział w produkcji rolnej UE ma rolnictwo Francji. Nie dziwmy się zatem, że rolnicy w tym kraju mogą liczyć na specjalne traktowanie. Dotyczy to także systemu podatkowego, który jest w przypadku rolników dość zróżnicowany. Jeśli dochód rolnika nie przekracza 76,3 tys. euro rocznie w okresie dwóch następujących po sobie lat, to wtedy może on rozliczać się z fiskusem na zasadach uproszczonych. Wówczas podstawa opodatkowania jest obliczana w oparciu o szacunki francuskiego Ministerstwa Finansów z uwzględnieniem podstawowych danych z gospodarstwa (powierzchnia rolna, liczebność inwentarza, rodzaj produkcji rolnej itd.). W tak uproszczony sposób rozlicza się aż 60 proc. francuskich rolników. Rolnicy, których średni dochód z dwóch ostatnich lat przekroczył 76,3 tys. euro, ale nie jest wyższy niż 350 tys. euro, mogą korzystać z uproszczonej księgowości podatkowej w oparciu o dochody faktycznie uzyskane. Jeśli dochód rolnika przekracza 350 tys. euro, to wtedy rolnicy podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych i równocześnie są zobowiązani do prowadzenia pełnej księgowości. Oczywiście rolnik sam może zdecydować się na wprowadzenie pełnej księgowości, co oznacza opodatkowanie na zasadach ogólnych. By do tego zachęcić, zwłaszcza młodych rolników, stosowany jest cały szereg ulg. Dla państwa jest to o tyle ważne, że wtedy rolnik pokazuje rzeczywisty poziom dochodów jaki osiąga jego gospodarstwo. I tak młodzi rolnicy w ciągu pierwszych pięciu lat obecności w systemie podatkowym na zasadach ogólnych mogą obniżyć dochód do opodatkowania aż o 50 proc.!

Z pewnością ciekawym rozwiązaniem jest mechanizm DPA. Jest to ulga podatkowa, która przysługuje rolnikom oszczędzającym na wypadek wystąpienia klęsk naturalnych bądź wypadków losowych. Odliczane w ten sposób od dochodu kwoty muszą być deponowane na specjalnym koncie i mogą zostać uruchomione tylko wtedy, gdy zaistnieją określone klęski naturalne bądź zdarzenia losowe (np. utrata zdrowia przez właściciela). Inaczej mówiąc, jest to pewna forma ubezpieczenia rolnika od ryzyka. Mechanizm ten jest uzupełniany przez program inwestycyjny DPI. Farmerzy, którzy podlegają reżimowi księgowości, mogą odpisywać część dochodów na działania inwestycyjne lub zakup akcji spółdzielni rolniczych. Odpisane kwoty muszą być jednak wydane w ciągu pięciu lat. Mechanizm DPA i DPI można łączyć, ale kwota odpisu od dochodu  nie może przekraczać rocznie 27 tys. euro.

Budynki, które służą produkcji rolnej, są we Francji zwolnione z podatku od nieruchomości. Pozostałe nieruchomości są opodatkowane dwoma różnymi sposobami, tzn.  oddzielnie nieruchomości zabudowane i oddzielnie niezabudowane. Ziemia rolnicza jest podzielona na siedem kategorii, w obrębie których francuskie Ministerstwo Finansów ustala wartość tzw. działek wzorcowych. Wartość ziemi jest szacowana wedle jej produkcyjnego przeznaczenia  oraz według kultur rolnych. Na tej podstawie określane są stawki krajowe. We Francji podatki od nieruchomości zabudowanych i niezabudowanych stanowią źródło dochodów  władz lokalnych, które ustalają ostateczną wysokość tych podatków w oparciu o średnią krajową. Maksymalne stawki nie mogą być wyższe niż 2,5 średniej stawki krajowej. Młodzi rolnicy rozpoczynający działalność mogą ubiegać się o decyzje o zwolnieniu z tego opodatkowania na okres do 2 lat.

We Włoszech bez zmian od lat

Opodatkowanie rolników indywidualnych podatkiem dochodowym we Włoszech oparte jest na skali progresywnej wynoszącej od 23 do 43 proc. Włoscy rolnicy nie muszą prowadzić księgowości. Płacą podatki w oparciu o obliczenia podstawy opodatkowania na wartościach szacunkowych, które zostały ustalone wiele dekad temu! Nikomu tak naprawdę nie śpieszy się, by te szacunki uaktualnić. W ten sposób włoscy rolnicy indywidualni płacą zaniżony PIT w stosunku do realnych dochodów. Powoduje to, że nie opłaca się prowadzić we Włoszech produkcji rolnej inaczej niż w ramach gospodarstwa rodzinnego (taką formę ma aż 96 proc. włoskich gospodarstw rolnych). Oczywiście każdy włoski rolnik ma prawo do szeregu ulg i odliczeń w swoim corocznym zeznaniu PIT (np. zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne czy alimenty). Podatek od nieruchomości jest płacony lokalnie i wynosi od 0,4 do 0,76 proc. wartości danej nieruchomości, choć ostateczna kwota podatku zależna jest od wielu czynników, takich jak usytuowanie czy stan techniczny budynku. Władze mogą stosować obniżki np. w stosunku do budynków na terenach górskich.

„Wyrównywanie zysków” w Wielkiej Brytanii

System opodatkowania rolnictwa w Wielkiej Brytanii został tak skonstruowany, że nie daje rolnictwu większych przywilejów podatkowych. Działalność rolnicza jest traktowana w na Wyspach jak zwykła działalność gospodarcza, a więc oblicza się ją na zasadach ogólnych. Do dochodów rolnika wliczane są m.in. dopłaty bezpośrednie. Niemniej jednak rolnicy towarowi w większym stopniu mogą korzystać z ulg inwestycyjnych. W systemie legislacyjnym dotyczącym opodatkowania działalności rolniczej istnieje także mechanizm „wyrównywania zysków”. W Wielkiej Brytanii podatek od nieruchomości ma charakter progresywny – im więcej jest warta nieruchomość, tym większy płaci się podatek. Niemniej, stosowane są różne zwolnienia, np. w stosunku do nieruchomości mieszkalnych, gdzie mieszka osoba niepełnosprawna.  Ziemia przeznaczona na działalność rolniczą jest całkowicie zwolniona z podatku od nieruchomości.

Podatek majątkowy od nieruchomości rolnych w wybranych krajach UE

Źródło: opracowanie na podstawie P. Feliks, Podatki od nieruchomości w wybranych krajach Unii Europejskiej [w:] „Studia i prace Kolegium Zarządzania i Finansów”, 2013, nr 126