Realizacja procesu transformacji energetycznej, oznaczać powinna także uwzględnienie planowania przestrzennego na obszarze gminy. Oznacza to projektowanie jej przestrzeni w celu zapewnienia prawidłowego rozwoju społeczno-gospodarczego z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Na poziomie gminy najważniejszymi opracowaniami planistycznymi są:

– studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz

– miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Zakres i zasady planowania przestrzennego w Polsce określono w Ustawie z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003. nr 80, poz. 717. u.p.z.p). W ustawie określono m.in. zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego. Do procesu planowania i zagospodarowania przestrzennego zaliczyć należy zwłaszcza przeznaczenie określonego terenu oraz sposoby jego zagospodarowania. Należy tu jednak wskazać, że podczas gdy aspekt planowania odnosi się do wykorzystywania w tym procesie określonych reguł, to zagospodarowanie przestrzenne odnosi się do sposobu i możliwości wykorzystywania przestrzeni oraz znajdujących się w jej obrębie określonych zasobów.

W obecnym systemie planowania przestrzennego istotną rolę odgrywają zwłaszcza inwestycje w odnawialne źródła energii. Lokalizacja instalacji odnawialnego źródła energii to jeden z koniecznych etapów procesu inwestycyjnego. Problem dotyczy w szczególności gminy wiejskie czy miejsko-wiejskie, które:

1. są obszarami predysponowanymi do lokowania na ich obszarach inwestycji w odnawialne źródła energii, w tym również inwestycji o większych mocach,
2. co do zasady posiadają w mniejszym stopniu w porównaniu z gminami miejskimi pokrycie obszarów miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

Przygotowywanie inwestycji w odnawialne źródła energii na obszarach wiejskich, poza aspektami związanymi z planowaniem przestrzennym jest także ściśle związane innymi aktami prawnymi, w tym szczególności z ustawą o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. 2015 poz. 478) czy z prawem budowlanym ( Dz. U. 1994 Nr 89 poz. 414). 

W przypadku studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, z punktu widzenia inwestycji w odnawialne źródła energii szczególnie istotne są zapisy art. 10 ust. 2a u.p.z.p., zgodnie z którym „jeżeli na terenie gminy przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW, a także ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, to w studium należy ustalić ich rozmieszczenie”. 

Należy tu zatem jednoznacznie stwierdzić, że w sytuacji gdy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy nie zawiera takich regulacji, to niezbędna staje się jego zmiana, aby na obszarze danej gminy inwestycje o mocy powyżej 100 kW miały szanse powstać.

W sytuacji gdy gmina ma opracowany plan miejscowy dla obszaru, na którym zlokalizowana ma zostać inwestycja w odnawialne źródła energii, to możliwe są następujące warianty:

1. Plan miejscowy umożliwia lokalizację kilku różnych rodzajów instalacji odnawialnych źródeł energii.
2. Plan miejscowy może dopuszczać powstanie tylko jednego rodzaju instalacji odnawialnych źródeł energii (np. instalacji fotowoltaicznej czy biogazowni). 
3. Plan miejscowy nie przewiduje (zakazuje) możliwości budowy na danym terenie instalacji odnawialnych źródeł energii.
4. Plan miejscowy nie zawiera jakichkolwiek wytycznych na temat dopuszczalności instalacji odnawialnych źródeł energii.

Artykuł powstał dzięki współpracy Stowarzyszenia i Europejskiej Fundacji Klimatycznej w ramach projektu na rzecz wsparcia zrównoważonego rozwoju lokalnych odnawialnych źródeł energii.

Autor: dr Grzegorz MAŚLOCH – członek Rady Programowej Stowarzyszenia na rzecz Efektywności im. prof. Krzysztofa Żmijewskiego, Kolegium Zarządzania i Finansów SGH.