O finansowym wsparciu wybranych operacji w ramach PROW na lata 2014-2020
Limit środków na budowę i modernizację dróg lokalnych został wyczerpany w 2016 r. choć PROW będzie realizowany do 2023 r. Limit środków finansowych na drogi wyniósł ponad 2 mld 300 mln zł. Ze względu na brak środków wsparcie nie zostało udzielone w przypadku 1859 wniosków (34 proc. wszystkich złożonych). Kwoty objęte wnioskami już w pierwszych naborach prawie trzykrotnie przekroczyły limit środków. Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że przy wyborze wniosków do realizacji nie było kryterium, które uwzględniałoby stan techniczny drogi, zagrażający bezpieczeństwu ruchu. NIK oceniła, że pomoc z PROW na drogi i targowiska była udzielana prawidłowo.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 ma poprawić konkurencyjność rolnictwa, zarządzanie zasobami naturalnymi mającymi chronić klimat i zrównoważyć rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Łączne środki publiczne przeznaczone na realizację PROW 2014-2020 wyniosły 13,6 mld euro, w tym: 8,7 mld euro z UE i 4,9 mld euro wkładu krajowego. Kontrolą objęto operacje budowy i modernizacji dróg lokalnych, bo rozwój społeczno-ekonomiczny wielu miejscowości wiejskich w Polsce ogranicza brak dobrej jakości dróg. NIK zajęła się też wsparciem inwestycji w targowiska lub obiekty budowlane przeznaczone na cele promocji lokalnych produktów. W Programie wskazano, że przyczyni się ono do poprawy zbytu produktów rolnych i wzmocnienia pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym. Limit środków na ten cel wyniósł około 279,2 mln zł.
NIK skontrolowała Centralę Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego oraz urzędy gmin w Kotuniu i Tłuszczu. Zbadano okres od 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2021 r.
Kontrola wykazała, że ARiMR prawidłowo zawarła umowy delegowania zadań dotyczące operacji typu drogi i operacji typu targowiska z 16 samorządami województw. Agencja i Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego prawidłowo przygotowały się do realizacji tych operacji. Samorząd województwa prawidłowo przeprowadził nabory wniosków o przyznanie pomocy (WoPP). W całej Polsce na operacje typu targowiska złożono 329 takich wniosków, do realizacji przyjęto 266. W przypadku dróg złożono 5466 wniosków, do realizacji przyjęto 2322. Ponad połowie wnioskodawców (2789) odmówiono przyznania pomocy. Główną przyczyną odmowy był brak środków finansowych. Z tego powodu pomocy odmówiono w 1859 przypadkach, 355 wniosków zostało odrzuconych lub wycofanych.
O wysokim zapotrzebowaniu na pomoc świadczą kwoty objęte WoPP. Stanowiły od 225 proc.do 309 proc. limitu środków.
Złożone WoPP podlegały ocenie przez samorządy województw, m.in. przyznawano im punkty za kryteria wyboru operacji i na tej podstawie sporządzano listy rankingowe. Kryteria te nie uwzględniały stanu technicznego dróg, który może zagrażać bezpieczeństwu uczestników ruchu drogowego.
NIK zwraca uwagę na brak ogólnokrajowych, szczegółowych danych dotyczących stanu technicznego dróg lokalnych. Nie pozwala on oszacować potrzeb w zakresie ich modernizacji i budowy. Takie dane mają jedynie zarządcy dróg. Problem ten wskazała Najwyższa Izba Kontroli w megainformacji „Bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego”.